N. X. Ermatov, B. Y. Nomozov, D. G’. Azizova, M. X. Ashurov, A. I. Abdirazakov, R. S. Bekjonov

Plunjerlar 
ANI11AX standarti bo‘yicha ishlab chiqariladigan plunjerlarning quyidagi 
turlari mavjud: 
metal (11.40, 11.41, a-rasm) va yumshoq zichlagichli (11.40, b-rasm) plunjer; 
yaxlit plunjerli (11.40,a, 11.41, a) va tarkibli (11.40, b, 11.41, b); 

---

231 
muftali (11.41-rasmga qarang) va nipel li (11.41-rasmga qarang) plunjerlar. 
Plunjer yuzi turli tuzilishi ishlabchiqaruchi firma tomonidan amalga 
oshiriladi, shuning uchun standartda kichkina ariqchali plunjer haqida gapirilmaydi, 
silliq plunjer ko‘riladi, unda kichiq ariqcha bo‘lmaydi. 
Standartda qismli plunjerlar ko‘rib chiqilgan, lekin ular keng taqalmagan. 
Yumshoq zichlagichli plunjerlar konstruksiyasida plunjer yuzasiga zichlovchi 
elementlarnini mahkamlash mexanizmi haqida aytib o‘tilmaydi. Berilgan savol nasos 
ishlab chiquchi firma tomonidan mustaqil ravishda yechiladi. Shu bilan birgalikda 
standartda plunjer materiali, uning yuzasiga va qo‘llaniladigan zichlik xossalariga 
qo‘yiladigan talab ko‘rib chiqilmaydi. Standart kattalik chetlanish chegarasi bilan 
tashqi diametri (yuqorisi +0,00 mm va pasti 0,013 mm), pluner uzunligi, biriktiruchi 
rezba diametri. Standartda quyidagi diametrlar bilan plunjer ishlab chiqariladi 31,75; 
38,1; 44,45; 45,2; 50,8; 57,15; 63,50; 69,85 mm. 
11.40.-rasm. ANI standarti bo‘yicha metal zichlagichli nipel turidagi 
plunjerlar: 
a-yaxlit plunjerli; b-yig‘ma tuzilishli plunjer 

---

232 
11.41. ANI standarti bo‘yicha metalli (a) va yumshoq zichlagichli (b) muftali 
turdagi plunjer 
OST va ANI standarti bo‘yicha ishlab chiqariladigan plunjerlarni shartli 
diyamerti 32,0 mm bo‘lgan nasoslar misolida taqqoslanganda ko‘rinib turibdiki, OST 
bo‘yicha ishlab chiqarilgannasos plunjeri diametri 0,025 mm qadam bilan 31,9 dan 
32,425 mm oraliqni tashkil qiladi. Bunday nasos plujeri ANI standarti bo‘yicha qattiy 
berilgan diametr 31,75 mm va yuqori chetlanish chegarasi +0,00 mm, pastki -0,013 
mm ni tashkil qiladi. 
11.9-jadval 
Tor tirqish, mm 
Dopusk, mm 
Tor tirqish doirasi, mm 
0,025 
+0,063 
0,025-0,088 
0,050 
0,050-0,113 
0,075 
0,075-0,138 
0,100 
0,100-0,163 
0,125 
0,125-0,188 

---

233 
Standartda plunjer foydali uzunligi futda ko‘rsatiladi. Bog‘lovchi rezba uchun 
plunjer uzunligiga 3 dyum ko‘zda tutiladi. Misol tariqasida plunjer samarali uzunligi 
2 fut bo‘lsa, unda uning to‘liq uzunlig 2 fut+ 3 dyum = 27 dyum ga teng bo‘ladi. 
SBS firmasi katalogi bo‘yicha plunjerlar turli xil materiallardan tayyorlanadi 
(toblanmagan va toblangan uglerodli po‘latda, xrom bilan qoplangan va boshqalar), 
zichlovchi elementlar sifatida zichlovchi halqa yoki teridan manjet, kesilgan 
materiallar, shu bilan birgalikda harxil polimerlardan foydalaniladi.