N. X. Ermatov, D. G‘. Azizova, N. M. Avlayarova, B. Yu. Nomozov, R. S. Bekjonov, A. I. Abdirazаkov, M. X. Ashurov

XII.9-rasm. Suyultirilgan gazlarni quvur orqali tashishning umumiy chizmasi: 
1–gaz saqlovchi rezervuarlari; 2–nasos stansiyasi; 3–o‘lchash punkti; 
4–oraliq nasos stansiyasi; 5–quvur; 6–oxirgi punktdagi gaz saqlovchi rezervuarlar; 
 7–haydovchi nasos stansiyasi; 8–taqsimlash punkti
. 
 
Suyultirilgan gaz saqlovchi rezervuarlardan (1) nasos (2) orqali o`lchash 
punktiga beriladi (3). U yerda sarflanayotgan gaz hajmi aniqlanib, keyin nasos 
yordamida (4) xaqiqiy quvur ichiga haydaladi (5). Quvurning oxirgi punktidagi 
gazning bosimi 0.6 – 0.8 MPa da bo`lishligi ta‘minlanadi. Suyuq gaz quvur (5) orqali 
oxirgi punktdagi gaz saqlovchi rezervuarga (6) keladi. U yerdan suyultirilgan gaz 
nasos stantsiyasida (7) o`rnatilgan nasoslar yordamida, iste‘molchilarga tarqatiladi.
Suyultirilgan gaz tashuvchi magistral quvurlar, aholi yashash joylaridan 
tashqarida va yer ostidan o`tkazilgan bo`lishi kerak. 
Quvurlar orqali suyultirilgan gazlarni tashish samarador hisoblanib, temir yo`l 
orqali tashishga nisbatan ikki marta kam harajat sarflanadi. 
 
XII.7. Suyultirilgan gazlarni avtomobil transportida tashish 
Suyultirilgan gazlarni avtomobil transportida tashish, avtosisternalarda, 
ballonlarda va «sirpanuvchi» rezervuarlarda amalga oshiriladi. Avtosisternalar 

---

184 
ishlatilish maqsadiga ko`ra: tashuvchi va taqsimlovchilarga bo`linadi. Tashuvchi 
avtosisternalar suyultirilgan gazlarni, gaz beruvchi zavoddan oraliq bazalari va gaz 
to`ldiruvchi stantsiyalarga tashish uchun foydalaniladi. Tarqatuvchi avtosisternalar, 
suyultirilgan gazlarni iste‘molchilar ballonlariga quyish uchun mo`ljallangan. U 
tegishli nasos va boshqa moslamalar bilan jihozlangan. Sisternalar, silindr 
ko`rinishidagi idish bo`lib, avtomobil shosseyiga o`rnatilgan. Sisternaning turlariga 
ko`ra, hajmlar 4 – 15 m
3
gacha bo`ladi. Suyultirilgan gazlarni ballonlarda tashish 
oddiy bort mashinalarida va maxsus kassetali avtomashinalarda tashiladi. Bu 
mashinalar orqali, birdaniga 55 tadan 77 tagacha bo`lgan ballonda gaz tashish 
mumkin. Ballonlar andozalar (GOST) bo`yicha tayyorlanib, ular 1,6 MPa gacha 
bo`lgan bosimda ishlashlari mumkin. Standart bo`yicha ballonlar hajmi 2,6, 5, 12, 27, 
50 va 80 l bo`ladi. «Sirpanuvchi» (olib quyiladigan) rezervuarlarda suyultirilgan 
gazlarni tashish, oraliq va gaz to`ldiruvchi stantsiyalardan uzoq joylashgan 
iste‘molchilar uchun foydalaniladi. Bunday rezervuarlarning hajmi 0.5 – 3.5 m
3
bo`ladi. Bularning ichida ko`proq ishlatiladigan rezervuarlar RS–1600 (hajmi 1600 l) 
bo`lib, 1,8 MPa bosim ostida ishlashga mo`ljallangan. «Sirpanuvchi» rezervuarlarda 
suyultirilgan gazlarni tashish, ballonlarda tashishga qaraganda 20 – 25 foiz arzonga 
tushadi.