Namangan davlat universiteti fiziologiya va hayot faoliyat xavfsizligi kafedrasi

Tahlil usuli. Xavfsizlikni ko`ngilsiz voqea ro`y berishdan oldin (aprior) yoki keyin 
(aposterior) tahlil etish mumkin. Har ikki holda qo`llaniladigan usul bevosita yoki aksincha 
bo`ladi.
Aprior tahlilda shu tizimga xos bo`lishi mumkin bo`lgan (yashirin) kungilsiz voqealar 
tanlab olinadi va ularni yaratuvchi bir qancha holatlar to`plami tuziladi. Aposterior tahlil esa 
ko`ngilsiz voqea yuz bergandan so`ng kelajakda tadbirlar ishlab chiqishdir. Bu ikki uchul bir-
birini to`ldiradi.
To`g’ri usulda taxrir qilishda oqibatni oldindan kurish uchun sabablar o`rganiladi. Teskari 
usulda esa oqibat tahlil kilinib, sabablari aniqlanadi. Bu usullarning asosiy maqsadi ko`ngilsiz 
voqealarni oldini olishdir. Voqealarni kelib chiqish ehtimoli va tezligi ma`lum bo`lsa, vokeaning 
taxminan qanday natija bilan tamom bo`lishini aniqlash mumkin.
Xavfsizlikning tahlilida tizimning parametrlarini yoki chegarasini aniqlash asosiy masala 
hisoblanadi. Agar tizim juda chegaralangan bo`lsa, biror xavfli hollar yoki omillar etibordan 
tashqarida qolishi, agar tizimga o`ta keng qaralsa, tahlil natijalari noaniq bo`lishi mumkin.
Tahlil o`tkazish darajasi aniq maqsadlarga bog’liq. Aniq bir holatda ogohlantirish yo`li bilan 
ta`sir qilish mumkin bo`lgan hodisalarni aniqlash umumiy ish uslubi hisoblanadi. 
 
 
 
 
Сақлагич 
қулфнинг 
йўклиги 
Чиқиш ёки 
кириш 
Фиксатор 
кучининг 
йўқолиши 
Троснинг узилиши 
Чиқиш ва кириш 
Техник 
назоратнинг 
йўқлиги 
Троснинг 
занглаши, 
коррозияси 

---

3. Faoliyat va uni xavfsizligini ta`minlash 
 
«Inson-muhit», «inson-ishlab chiqarish» va boshqa tizimlar murakkab ko`p tarkibli 
uyushmalardan (tizimlardan) hisoblanadi. Xavflarni o`rganish va tahlil jarayonida tarkiblarga 
ajratiladi (2.4., 2.5.-rasmlar). 
2.4.-rasm. Faoliyat modeli: 1-inson; 2-muhit; 3-aks ta`sir qiluvchi aloqalar. 
Aniq faoliyat sharoitida bu turkumlar (elementlar) yanada ravshanlashadi. SHuning 
uchun faoliyatni loyihalashda uning turkumlarini (elementlarini) etarli darajada aniqlab, to`g’ri 
keladigan axborot manbalaridan foydalanib, ularning xavfli xususiyatlari topiladi. 
 
2.5.-rasm. Faoliyatni turkumlarga ajratish: 
1-inson; 2-mehnat quroli; 3-mehnat vositalari; 4-quvvat (energiya); 5-mehnat mahsulotlari; 6-
texnologiya; 7-flora; 8-fauna; 9-ma`lumot; 10-tabiiy iqlim; 11-mehnatni tashkil etish; 12-jamoa; 
n-boshqalar. 
2.1.-jadval