Namangan davlat universiteti ijtimoiy-iqtisodiy fakulteti
Download 5.04 Mb. Pdf ko'rish
|
Qozoqov S, shaxs va jamiyat. pdf (1)
P ra g m a tizm
(yunoncha - pragm atos - «ish», «hatti-xarakat» m a ’nolarini anglatadi) X IX asrda A Q Shda vujudga kelgan falsafiy oqim b o ’lib, asosiy g ’oyalari C h.Pirs (1839-1914) tom onidan ishlab chiqildi. XX asrlarda G ’arb m am lakatlarida keng yoyildi. C h.Pirs «E ’tiqodning o ’m atilishi» degan asarida (1878-1879) e ’tiqod va burch o ’rtasidagi farqni ajratishga urindi. Y a’ni, ulam ing birinchisi - harakatga undasa, ikkinchisi - e ’tiqodga erishish uchun kurashga rag ’batlantiradi. Pragm atizm ning xarakterli xususiyati shundaki, u yoki bu o b ’ektlar haqidagi tushunchalarning m a’nosi va aham iyati ular keltirib chiqargan am aliy natijalardan qidiriladi. SHuning uchun ham C h.Pirs pragm atizm ni; «H aqiqatni qidirish, m anfaatdorlik bilan belgilanuvchi ta ’limot» deb ta ’riflagan edi. Pragm atizm ning asosiy g ’oyalari C h.Pirsning «Ishonchni m ustahkam lash» (1877) va « G ’oyalarim izni qanday qilib ravonlashtirish m um kin» (1878) m aqolalarida bayon qilgan. Pirsning g ’oyalarini davom ettirgan shogirdi U .Jeym s (1842-1910) falsafiy ta ’lim otida inson ruhiy faoliyatining tabiatini tadqiq qilishga urinish etakchi o ’rinni egalaydi. H udoga b o ’lgan ishonchda Jeym sning tasavvuri aynan am erikacha xususiyatga eg a edi. Boshqa xalqlar tasavvurida X udo buyuk va qudratli b o ’lsa, uning tasavvurida Xudo insonning hayotdagi ham rohi va insondan X udoga qanchalik n a f tegsa, X udodan insonga ham shunchalik n a f tegishi kerak. H udo va inson o ’rtasidagi m unosabat o ’zaro m afaatdorlik m unosabatiga aylanadi. Bunday m unosabatda insonlam i o ’zaro birlashtiruvchi ruhiy kuch o ’rnini, ularni bir-biridan ajratuvchi m anfaat egallaydi. Pragm atizm ning yana bir yirik vakili J.D ’yui (1859-1952) hisoblanadi. D ’yui falsafasi uchun m arkaziy m uam m o - «tajriba» tushunchasidir. U «tajribani» «hayot» tushunchasi bilan aynanlashtiradi. Zero, pragm atizm , asl m a’noda, insonni foydali faoliyatga undovchi, uning «foydaga» qanday qilib erishish y o ’llari va 82 usullari haqida m ulohaza yurituvchi ta ’limotdir. Umuman, pragm atizm da «foyda», «tajriba» yoki «jam iyat» tushunchalarining farqi ju z ’iy m a’noda ishlatilgan bo'lib, insonning iqtisodiy, m a’naviy ehtiyojlarga hizmat qiladi va uning manfaatlarini ifodalaydi. Pragm atizm erkin bozor iqtisodiyotining falsafasi bo'lib, biznes, jum ladan, har qanday «foydali» faoliyatni tashkil etish uchun qulay b o'lgan m etodologik qurol sifatida, o ’z vaqtida Amerika ishbilarm onlari, menedjerlari, siyosatdonlari va davlat arboblari o ’rtasida keng yoyilgan bo'lsa, bugunga kelib dunyodagi barcha faoliyatlarning falsafasiga aylanmoqda.. Download 5.04 Mb. Do'stlaringiz bilan baham: |
Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling
ma'muriyatiga murojaat qiling