Namangan davlat universiteti ikromjon kuzikulov qo'qon xonligi

Soliq va majburiyatlar.
Xonlikda xuddi Buxoro va Xivada 
bo'lganidek, o'nlab soliqlar va majburiyatlar mavjud edi. 
Ma'lumki, soliqlar va majburiyatlaming ko'pligi hamda ularning 
tartibga solinmaganligi kambag'al tabaqaning yanada qashshoq-
- 61 -

---

lashuvi, xo'jalikning esa barbod bo'lishiga olib kelgan. Urush 
davrida esa bu ahvol yanada og'irlashgan.
e) 
Tashqi omil.
Chet davlatlaming xonlik ustiga bostirib 
kirishi aholining ikki tomonlama ekspluatatsiya qilinishiga olib 
kelgan, ijtimoiy ahvol ham og'irlashgan. Masalan, Buxoro amiri 
Nasrulloxonning yoki Rossiya imperiyasining bostirib kirishi.
XVIII-XIX asrning I yarm idagi xalq h arak atlari. Qo'qon 
xonligida yuz bergan dastlabki qo'zg'olonlardan biri haqida V. P. 
Nalivkinning “Краткая история Кокандского ханства” asarida 
quyidagicha ma'lumot keltirilgan: “Tez orada Andijonda qo'zg'o­
lon boshlandi. Abdurahimbiy qo'shini bilan yetib keldi va qiyin- 
chiliksiz qo'zg'olonni bostirdi”. H. Bobobekov qo'zg'olon 1721- 
yili bo'lib o'tganligi va uning Abdurahimbiy tomonidan shafqat- 
sizlarcha bostirilganligi to'g'risida ma'lumot bergan.
1748-1749-yilgi qipchoqlar qo'zg'oloni.
Ushbu qo'zg'olon 
Abdukarimbek davrida bo'lib o'tgan. Q o'zg'olon to'g'risidagi 
ayrim ma'lumotlar “Ansob us-salotin va tavarix ul-xavoqin” asa­
rida berilgan. Abdukarimbek davrida qipchoqlar da'vogar bo'li­
shiga qaramasdan davlat mansablariga o'zbek va tojiklar qo'yil- 
gan edi. Bu qipchoqlaming noroziligiga sabab bo'lgan. 1745- 
1746-yillarda qalmiqlaming Farg'ona vodiysiga bostirib kirishi 
iqtisodiy ahvolni og'irlashtirgan. Qipchoq feodallari kambag'al- 
lami hukumatga qarshi tashviqot qila boshlagan. Bundan xon 
xabar topib qipchoqlarga qarshi tashviqot qilishga buyruq berdi. 
Natijada, bozor kuni aholi qipchoqlami qirg'in qilishni bosh­
lagan. Qochib qutulgan ayrim qipchoqlar voqeani o'z urug'- 
doshlariga yetkazganlar. Qipchoqlar Sayfiddin to'rani xon qilib 
ko'targanlar va hokimiyatni egallash uchun qo'shin tuzganlar. Tez 
orada ular To'raqo'rg'onni jangsiz egallagan. G'urumsaroy hoki- 
mi xavfni bartaraf qilish maqsadida qo'zg'olonchilarga qarshi 
yurish boshlagan. Qipchoqlar esa Namangan hokimidan yordam 
so'raganlar. Namangan hokimi ulami aldab, qo'zg'olon faollari- 
dan bir nechtasini qo'lga tushirib, xonga xabar bergan. Qo'zg'o- 
lonchilar shafqatsiz jazolangan.
Norbo'tabiy 1763-yilda taxtga chiqqach, o 'z ukalarini bir 
necha viloyatlarga hokim etib tayinlagan. Lekin, O'ratepaga ho- 
kim etib jo'natilgan