Namangan davlat universiteti ikromjon kuzikulov qo'qon xonligi

Olimbek o'tirgan (1798-1810) (ba'zi ma'lumotlarda Olimbekning 
taxtga chiqqan vaqtini 1800 yil deb ko'rsatilgan). Olimbek 
hokimiyatni egallagach, taxtga davogar bo'lgan shaxzodalar va 
ulami qo'llab-quwatlovchi mansabdor shaxslami qatl ettirdi. U 
hokimiyatni mustahkamlashning yana bir yo'li sifatida qo'shin 
qudratini oshirishga e'tibor berdi. Olimbek muntazam qo'shin 
/ tuzish va uni qurol-aslaha bilan ta'minlash kabi islohotlar 
o'tkazdi. Tog'li tojiklardan gvardiya tuzdi. 1808-yilda Toshkent 
hokimi Yunusxo'ja katta qo'shin bilan Qo'qonga yurish
-
1 7
-

---

boshlagan. Olimbek o'zi tuzgan muntazam qo'shin yordamida 
toshkentliklami mag'lubiyatga uchratgan. Bu g'alaba bilan 
cheklanib qolmay, Toshkent, Chimkent va Turkiston yerlari 
bo'ysundirildi. Sharqiy Turkistonga hujumlar uyushtirildi. Aynan, 
Olimbekning davrida Qo'qon rasman xonlik, deb e'lon qilindi. 
Shunday muvaffaqiyatlarga qaramasdan, Qo'qonda unga qarshi 
bir necha guruhlar shakllandi. Shu muxolifatchilaming harakati 
bilan xonga suiqasd uyushtirilib, o'ldirilgan.
Olimbekning o'limidan so'ng 1810-yili taxtga ukasi 
Umarxon (1810-1822) kelgan. U umrining ko'p qismini qo'ldan 
ketgan hududlami qayta birlashtirish bilan o'tkazdi. Chimkent va 
Turkiston bo'ysundirildi. Toshkent bekligini tugatib, O'ratepa, 
Samarqand va Jizzaxga qo'shin tortib bordi. Umarxon taxtga 
o'tirganidan keyin akasi Olimxon davrida chet elga qochib 
ketishga majbur bo'lgan ayrim shaxslar Qo'qonga qaytdilar. 
Umarxon O'ratepa, Xo'jand, Toshkent kabi hududlarda davlat 
yaxlitligini saqlab qolish maqsadida mahalliy feodallarga qarshi 
urush olib bordi. Mamlakat ichkarisida esa obodonchilik ishlarini 
olib bordi. Masalan, poytaxtga qaytgan Umarxon mamlakat poy- 
taxtini obod qilish maqsadida qurilishlar boshlagan. 1818-yilda 
Umarxon farmoni bilan poytaxt shaharda katta Jome' masjidi 
bunyod qilingan. Bu qurilish din homiysi sifatida uning mavqeini 
yanada oshirgan. Din peshvolariga homiylik qilganligi sababidan 
ham Umarxon “Amir-ul-Muslimin” unvonini olgan.
Umarxonning vafotidan so'ng taxtga uning o'g'li Muham­
mad Alixon 
(Madalixon) 
(1822-1842) 
taxtga 
o'tirgan. 
Muhammad Alixon taxtga chiqqanida o'n besh yoshda edi. Yosh 
xonga davlat ishlarini boshqarishda qaynotasi Yusuf mingboshi 
yordam bergan. Madalixon otasi va bobolari kabi mamlakat 
sarhadlarini kengaytirish maqsadida 1834-yili Qorategin, KoTob, 
Darvoz yerlarga yurishlar qilgan. 1826-1831-yillarda Sharqiy 
Turkistonda Xitoy imperatori hokimiyatiga qarshi kurashdi. Qash- 
g'arda musulmonlami xitoyliklar zulmidan ozod etish uchun olib 
borgan bu urushlar tufayli Madalixonga din peshvolari tomonidan 
“g'ozi” unvoni berilgan. Hukmronligining so'nggi yillariga kelib 
Madalixon hokimiyat ishlaridan ancha uzoqlashib, aysh-ishratga 
berilib ketgan edi. Davlatni boshqarishda katta tajribaga ega, xon-
-
1 8
-

---

ning yaqin maslahatchisi, mingboshi Haqqulining qatl qilinishi, 
uning hokimiyatiga qarshi bo'lgan saroy ayonlariga juda qo'l 
kelgan. Sarkardalar o'rtasidagi kelishmovchilik, markaziy hokimi- 
yatga bo'lgan ishonchsizlik oqibatida 1842-yilda Buxoro amiri 
Nasrullo Qo'qonni bosib olishga muvaffaq bo'lgan.