Namangan davlat universiteti kimyo kafedrasi noorganik kimyo fanidan

CН_4(г)+2О_2(г)=СО_2(г)+Н₂О_(буғ0+802 кж (в)

va katta issiqlik ajralib chiqish hisobiga reaktor ichidagi harorat 100K gacha ko‘tariladi. Natijada alyumo-palladiy katalizatorida azot oksidlarini katalitik oksidlash qo‘yidagi reaksiyalari amalga oshadi:

4NО_(г)+СН_4(г)=2N_2(г)+СО_2(г)+2Н₂О_(буғ)+443 кж (г)

2NО_2(г)+СН_4(г)=N_2(г)+СО_2(г)+2Н₂О_(буғ)+331 кж (д.)

So‘ngra bu zararsizlantirilgan gazlar gazli tarkibida kengaytirilib, 680K haroratda bug‘li qozon (3)ga, u yerdan esa mo‘ri orqali atmosfera havosiga tashlab yuboriladi. Katalitik zararsizlantirilgan bu chiqindi, tashlandiq gaz aralashmasidagi azot monooksidi miqdori juda kichik-0,005% bo‘lib, qurilmaning unumdorligi nitrat kislotasi monogidrati hisobiga kuniga 360tғkun tashkil etadi.Hozirgi vaqtda Uzbekiston Respublikasining korxonalarida unumdorligi yirik 1100tғkun bo‘lgan, kombinirovanniy, ya’ni qo‘shaloq bosimda, ya’ni ammiakni oksidlash 0,45MPa, azot oksidlari absorbsiyasi 1,1MPa bosimda amalga oshiriladigan AK-72 tipli nitrat kislotasi qurilmalari keng tarqalgandir. Ularda ishlab chikarilayotgan nitrat kislota konsentratsiyasi ham nisbatan yuqori; ya’ni 65%gacha boradi.

KUCHSIZ NITRAT KISLOTASINI QUYULTIRISH.
Halq xujaligining bir qator saholarida va mudoafaa maqsadlarda nitrat kislotasining yuqori quyuqlikdagi eritmasini ishlatish bilan bog‘liqdir. Kuchsinitrat kislotasini suvdagi eritmasini bevosita bug‘latish yo’li bilan, uning quyuqligini 60-65%gacha yetkazish mumkindir, amaliyotda undan oshirib bo‘lmaydi, chunki u tarkib 68,4% nitrat kislota va 31,6% suvdan iborat aziatron tarkibiga juda yaqindir. Shuning uchun , kuchsiz azot kislotasiga 93-95% sulfat kislota eritmasi (kuporos moyi), magniy nitrat tuzining 72% eritmasi va boshka Uziga suv yutib oluvchi moddalar qo‘shib nitrat kislotani kuchini oshirish mumkindir, chunki sulfat kislotani qaynash harorati nitrat kislotanikiga qaraganda ancha yuqoridir. Agarda nitrat kislota-suv-sulfat kislota aralashmasi 358K(85^оС)da qizdirilsa, bug‘ qatlamda nitrat kislota bug‘lari, suyuqlikda esa sulfat kislota va suv aralashmasi, ya’ni sulfat kislotani suvdagi eritmasi qoladi: