Namangan davlat universiteti n. N. Azizov, M. U. Rahmonov psixologiya va sport psixologiyasi

2.5 Trener faoliyatining psixologiyasi 
Trenerning pedagogik faoliyati strukturasi quyidagi elementlarni o‗z ichiga 
oladi: motivatsiya - vosita - natija. 
Motivatsiya ehtiyoj, motivlar, orientatsiya, qiymat yo‗nalishlarini o‗z ichiga 
oladi. 
Muvaffaqiyatli 
ishlaydigan 
murabbiylar 
quyidagi 
motivatsiya 
ko‗rsatkichlarining yuqori jiddiyligi bilan ajralib turadi: 
- kasbiy faoliyatga bo‗lgan ehtiyoj; 
- erishish uchun motivlar (muvaffaqiyatsizlikdan qochish o‗rniga); 
- boshqa odamlar bilan o‗zaro munosabatlarga va faoliyatning o‗ziga (o‗ziga 
emas) e‘tibor qaratish; 
- qadriyat yo‗nalishlari - "qiziqarli ish", "shaxsiy o‗sish", "shaxslararo aloqalar 
va muloqot", "kasbiy fazilatlar", "shon-sharaf". 
Psixologik faoliyat vositalari ikkita quyi tuzilmani tashkil qiladi: 
- murabbiylik qobiliyatlari (mahorat - bilim, ko‗nikma va kasbiy jihatdan 
muhim fazilatlar - kognitiv jarayonlar, temperament xususiyatlari, xarakter 
xususiyatlari); 
- faoliyat usullari (uning strategiyalari va individual uslublari). Kasbiy faoliyat 
natijasiga quyidagilar kiradi: 

---

- muvaffaqiyat - murabbiy faoliyati mahsulini baholash ko‗rsatkichlari 
bo‗yicha - tarbiyaviy, tarbiyaviy, sog‘lomlashtirish va raqobatbardosh; 
- ishdan qoniqish. 
2.6 Trenerning pedagogik faoliyatining o‘ziga xos xususiyatlari 
Pedagogik faoliyatning o‗ziga xosligi: 
1. Murabbiy faoliyatining o‗zgaruvchan ob‘ekti - talaba (uning doimiy 
rivojlanishidagi shaxs). 
2. Faoliyat natijasi uchun mas‘uliyatning yuqori darajasi. 
3. Muvaffaqiyatning o‗qituvchining o‗quvchilarga bo‗lgan munosabatiga 
ham, o‗quvchilarning o‗qituvchiga munosabatiga bog‘liqligi. 
4. Ijodkorlikning aniq ifodasi. 
5. Muhim asabiy ortiqcha yuklarga olib kelishi mumkin bo‗lgan tez-tez 
hissiy tajribalar. 
Murabbiyning faoliyati jismoniy tarbiya o‗qituvchisi faoliyati bilan 
solishtirganda ham bir qator sezilarli farqlarga ega. Trener faoliyatining o‗ziga xos 
xususiyatlari: 
1. Uning sportga bo‗lgan ixtisosligi yanada aniqroq. 
2. Tez-tez sayohat qilish va g‘ayrioddiy sharoitlarda mashg‘ulotlar (masalan, 
chet el maydonlarida, minimal qulaylik bilan, oiladan uzoqda bo‗lgan 
musobaqalar). 
3. Keng muloqot zarurati (talabalar, ma‘muriyat, hamkasblar, talabalarning 
ota-onalari, musobaqalarda hakamlar, boshqa jamoalar a‘zolari va rahbarlari, 
jurnalistlar bilan), 
4. Faoliyatning 
muvaffaqiyati 
uning 
yutuqlari 
bilan 
emas, 
balki 
shogirdlarining sport yutuqlari bilan belgilanadi. 
5. Yuqori raqobatbardoshlik (murabbiyni o‗z ishining natijasi ko‗proq 
qiziqtiradi, chunki uning ishining muvaffaqiyati begonalarga ko‗proq tushunarli). 
6. Musobaqalarda hissiy zo‗riqishning yuqori darajasi. 
7. Nisbatan yuqori shikastlanish ehtimoli (shou paytida, sug‘urta va 
boshqalar). 

---

8. Faoliyatning tartibga solinmagan tabiati. 
9. Talabani, shu jumladan istiqbollini "yo‗qotish" ehtimoli (sportchi 
murabbiyni almashtirish imkoniyatiga ega). 
10. Murabbiy shogirdlaridan kutilayotgan qarama-qarshiliklar: rahbariyat va 
muxlislar - yuqori sport natijalari va ota-onalar (ba‘zan sportchilarning o‗zlari) - 
birinchi navbatda - tarbiyaviy ta‘sir va salomatlikni yaxshilash.