Namangan davlat universiteti n. N. Azizov, M. U. Rahmonov psixologiya va sport psixologiyasi
Sport faoliyatini psixologik qo‘llab-quvvatlash
Download 1.48 Mb. Pdf ko'rish
|
Psixologiya va sport psixologiyasi (o`quv qo`llanma) (3)
- Bu sahifa navigatsiya:
- Psixodiagnostika
2.4. Sport faoliyatini psixologik qo‘llab-quvvatlash
Sport faoliyatini psixologik ta‘minlash ushbu faoliyatni optimallashtirish maqsadida murabbiy, psixolog, sportchi faoliyatidagi psixologik funktsiyalar majmuasini o‗z ichiga oladi. Sport jamoasidagi psixologik funktsiyalarni quyidagilar amalga oshirishi mumkin: 1. Trener (agar u tegishli ma‘lumotga ega bo‗lsa, tashxis qo‗yish va ta‘sir qilish usullarini bilsa). 2. Sport psixologi. 3. Trener va psixolog bir shaxsda yoki yaqin hamkorlikda. Sport faoliyatini psixologik qo‘llab-quvvatlash vazifalariga quyidagilar kiradi: 1. Sportchilar va sport murabbiylarining ruhiy jarayonlari, holatlari va shaxsiy xususiyatlarining diagnostikasi. 2. Umumiy psixologik tayyorgarlik - sport o‗ynash bilan bog‘liq turli vaziyatlarga tayyorgarlik. U sport jamoasining kundalik hayotini talab qiladigan keng ko‗lamli vazifalarni o‗z ichiga oladi. 3. Maxsus psixologik tayyorgarlik - sportchini (yoki murabbiyni) muayyan mashg‘ulotga, musobaqaga tayyorlash, muayyan ekstremal yoki qiyin vaziyatda sportchiga yordam berish. Vazifalarning har biri bir qator aniqroq vazifalarni o‗z ichiga oladi. Psixodiagnostika - amaliy muammolarni hal qilishga qaratilgan tadqiqotdir, chunki insonga ta‘sir qilish, uning psixologik tayyorgarligi bilan bog‘liq muammolarni muvaffaqiyatli hal qilish uchun uni o‗rganish kerak. Psixodiagnostikaning vazifalari: 1.Sportchining shaxsiy xususiyatlarini hisobga olgan holda mashg‘ulot va raqobat sharoitida unga individual yondashuvni amalga oshirish. 2. Har qanday sababga ko‗ra turli ta‘sir choralari qo‗llaniladigan guruhlarga bo‗lingan sportchilarni tayyorlashga tabaqalashtirilgan yondashuvni amalga oshirish. 3. Sportchi va murabbiyga sportchining ko‗rsatkichlarini oshirish maqsadida uning tayyorgarligini optimallashtirish bo‗yicha psixologik tavsiyalar berish. 4. Bo‗lajak sportchining sportga yo‗naltirilganligi, sport roli va sport faoliyatini yakunlayotgan sportchining ta‘rifigacha. 5. Sportchi tayyorlashning turli bosqichlarida tanlash: - sportda selektsiya (umumiy tushuncha); - muayyan sport turi bo‗yicha tanlov; - aniq tanlovlar uchun tanlov; - muayyan raqobatdosh chiqish uchun tanlov. Sportchilar va sport jamoalarining umumiy psixologik tayyorgarligi - musobaqa faoliyatini optimallashtirish va sport natijalarini yaxshilash maqsadida sportchi, murabbiy va sport jamoasiga psixologik ta‘sir ko‗rsatish. Umumiy psixologik tayyorgarlik vazifalari: 1.Sportchilarda hayotiy va sport fazilatlarining shakllanishi butun psixikaga ta‘sir qilishi kerak: - psixik jarayonlar darajasida, ayniqsa, bolalik davrida aqlning umumiy shakllanishi (idrok etish, fikrlash va xotira sifatining yaxshilanishi) mavjud; - ruhiy holatlar darajasida salbiy ta‘sirlarga umumiy hissiy qarshilikni shakllantirish, ularga moslashish sifatini oshirish kerak; - shaxs xususiyatlari darajasida, birinchi navbatda, irodaviy fazilatlarni (qat‘iyatlilik, o‗zini tuta bilish, mustaqillik, jasorat, maqsadlilik), shaxsiy faollik, muvaffaqiyat motivatsiyasi, o‗ziga ishonch, optimal o‗zini o‗zi qadrlash, yuqori o‗z-o‗zini nazorat qilish va boshqalar. Shunday qilib, o‗zgaruvchan va borgan sari murakkab sharoitlarga minimal xarajat bilan, faoliyat sifatini oshirish bilan tezda moslasha oladigan moslashuvchan shaxsni shakllantirish kerak. 2. Sport faoliyati motivlarini shakllantirish va saqlash. 3. Minimal yo‗qotishlar bilan qiyin musobaqa sharoitida ko‗rsatkichlarni oshirish (sportchining musobaqadan oldingi holatlarini tartibga solishga o‗rgatish) uchun sportchining ruhiyatini tartibga solish mexanizmlarini takomillashtirish. 4. Sportchilarda sport hayotiga adekvat munosabatni shakllantirish, xususan: -o‗quv yuklamalariga; - sport rejimiga; - tanlov shartlariga; - ularning psixofiziologik holatlariga; - sport muvaffaqiyatlari va muvaffaqiyatsizliklariga; - murabbiyga va hokazo. 5. Sport jamoasida qulay psixologik iqlimni shakllantirish (odamlararo optimal munosabatlarni shakllantirish). 6. Sport mashqlari texnikasini o‗rgatishda murabbiylarga yordam berish. 7. Sportchilar va murabbiylarga yomon odatlardan voz kechishga yordam berish. Sportchilar va murabbiylarning maxsus psixologik tayyorgarligi - mashg‘ulot jarayonida va musobaqalar paytida sportchining (va ba‘zan murabbiyning) holati va xatti-harakatlarini boshqarish. Umumiy psixologik tayyorgarlik qanchalik kam bo‗lsa, shunchalik muhim - maxsus. Maxsus psixologik treningning vazifalari: 1. Trening uchun. 2. Muayyan musobaqa uchun. 3. Musobaqa paytida ma‘lum bir chiqishga. 4. Sekonderlik (ijro paytida o‗zaro ta‘sir qilish). 5. Mashq yoki musobaqadan keyin tiklanishga yordam bering. 6. Raqobatda muvaffaqiyat yoki muvaffaqiyatsizlikni boshdan kechirishga yordam bering. Albatta, pedagogik faoliyatning butun xilma-xilligini 3 ta guruhda umumlashtirilgan ushbu 18 ta vazifani qamrab olish mumkin emas. Shunga qaramay, tavsiya etilgan ro‗yxat, shu jumladan ularning aksariyati ham psixologning o‗zi, ham uning funktsiyalarini bajaradigan murabbiy uchun psixologik faoliyatni rejalashtirish uchun boshlang‘ich nuqta bo‗lib xizmat qilishi mumkin. Ushbu muammolarni hal qilish vositalari o‗qituvchilarning psixologik tarbiyasi, shuningdek ularning malakasini oshirishning asosini tashkil qilishi kerak. Download 1.48 Mb. Do'stlaringiz bilan baham: |
Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling
ma'muriyatiga murojaat qiling