Namangan davlat universiteti n. N. Azizov, M. U. Rahmonov psixologiya va sport psixologiyasi

2.7 Sport murabbiyining kasbiy faoliyati mazmuni 
Faoliyat vazifasi ―aniq sharoitlarda qo‗yilgan maqsad‖dir.Pedagogik faoliyat 
maqsadi o‗qitish (zaruriy bilim, ko‗nikma va malakalarni shakllantirish) va ta‘lim 
(shaxsning hayotiy xususiyatlarini shakllantirish) kabi vazifalarni qo‗yish orqali 
amalga oshiriladi. Bu vazifalar pedagogik faoliyatning barcha turlari uchun 
umumiydir. Sport faoliyatida aniq (maxsus) vazifalar mavjud: 
- shaxsning cheklovchi imkoniyatlarini aniqlash; 
- ishtirokchilarning sog‘lig‘ini yaxshilash; 
Ushbu ikki vazifa, sport faoliyatining o‗ziga xos xususiyatlari bilan bog‘liq 
holda, ko‗pincha antagonistik rol o‗ynaydi. 
Shunday qilib, murabbiy faoliyatining asosiy vazifalari: tarbiyaviy, 
tarbiyaviy, sog‘lomlashtirish va raqobatbardosh bo‗lib, ular ko‗proq yoki kamroq 
teng ravishda amalga oshirilishi kerak. 
2.8 Murabbiylik funktsiyalari 
Murabbiyning pedagogik faoliyati jarayonida vazifalardan biri bu 
ishtirokchilarning jismoniy va aqliy fazilatlarini rivojlantirishga ko‗maklashish, 
ularda nafaqat vosita ko‗nikmalari va qobiliyatlarini, balki shaxsiyatni ham 
shakllantirishdir. Bu maqsad ta‘lim jarayonida o‗quv, tarbiyaviy va dam olish 
vazifalarini hal qilish jarayonida amalga oshiriladi. Ushbu muammolarni hal qilish 
jismoniy tarbiya o‗qituvchisining asosiy funktsiyalarini belgilaydi, ularga 
quyidagilar kiradi: 
- tarbiyaviy, 
- ta‘lim - tarbiyaviy, 
- boshqaruv va tashkiliy, 

---

- dizayn, ma‘muriy va iqtisodiy va boshqalar. 
Tarbiyaviy jalb qilingan shaxsning axloqiy qarashlarini va mafkuraviy 
qarashlarini kuzatishdan iborat. 
Ta‘lim va tarbiya funktsiyalari talabalarga maxsus bilim va ko‗nikmalarni 
berishdan iborat. 
Boshqaruv va tashkiliy funktsiyalar darslarni, sport musobaqalarini tashkil 
etish va talabalarning barcha sport faoliyatini boshqarishdan iborat. 
Dizayn funktsiyalari sport tadbirlarini uzoq muddatli va joriy rejalashtirish, 
o‗quv yuklamalari va talabalar erishishi kerak bo‗lgan ma‘lum natijalarga 
qisqartiriladi. Shu bilan birga, ishtirokchilarning real rivojlanish sur‘atlari ustidan 
nazoratni amalga oshirish bilan birga, ish rejasiga tuzatishlar kiritish kerak. 
Darslarni loyihalash (rejalashtirish) alohida rol o‗ynaydi. Bu o‗quv materialini 
darsning 
maqsadiga, 
o‗quvchilarning yoshiga, guruhning o‗ziga xos 
xususiyatlariga, o‗quvchilarning jinsi va individual xususiyatlariga muvofiq 
tanlashdir. 
Bularning barchasi mashgʻulot yigʻini ishlab chiqarishida oʻz aksini topgan. 
Bundan, o‗qituvchining o‗z dasturiy tizimi, mazmuni va ketma-ketligi, darajasi, 
o‗quvchilar faolligini yozish usullari haqida ma‘lumot olish. 
Maʼmuriy va iqtisodiy imkoniyatlar juda xilma-xildir. Ular o‗quv jarayonini 
moddiy ta‘minlashga yordam berish. Bu sport anjomlari va inventarlarini sotib 
olish va ta‘mirlash, sport zali va sport maydonchalarini olish va obodonlashtirish, 
piyoda sayohatlar bilan ta‘minlash va boshqalar. 
Boshqa kasblar bilan solishtirganda, murabbiy ham jismoniy tarbiya 
o‗qituvchisi kabi muayyan sharoitlarda ishlaydi. Jismoniy tarbiya psixologiyasida 
ular uch guruhga bo‗linadi: 
- ruhiy zo‗riqish holatlari, 
- jismoniy faoliyat shartlari 
- tashqi muhit omillari bilan bog‘liq sharoitlar. 
Ruhiy zo‘riqish holatlari: 

---

- oraliq va baland ohanglar bilan ajralib turadigan (ayniqsa, kichik maktab 
o‗quvchilari yoki yosh sportchilar bilan mashg‘ulotlarda) ishtirokchilarning 
hayqiriqlaridan shovqin, o‗qituvchi-trenerda ruhiy charchoqni keltirib chiqaradi; 
- bir yosh guruhidan boshqasiga o‗tish zarurati; 
- nutq apparati va vokal kordlariga sezilarli yuk; 
- talabalarning hayoti va sog‘lig‘i uchun javobgarlik, chunki jismoniy 
mashqlar shikastlanish xavfining yuqori darajasi bilan tavsiflanadi.