Namangan davlat universiteti n. N. Azizov, M. U. Rahmonov psixologiya va sport psixologiyasi

Trener - tashkilotchi. Trenerning tashkiliy faoliyati - bu uning loyihalarini, 
uslubiy rejalarini amaliyotga tatbiq etish va dolzarb pedagogik va funktsional 
vazifalarni yanada maqsadli va real ishlab chiqish sharti. Haqiqiy pedagogik 
vazifalarni hal etish yosh sportchilarning shaxsiyatini, ularning sport mahoratini 
o‗zgartirishga olib keladi. Funktsional vazifalar pedagogik ta‘sir vositalari 
to‗plamini, yashash joyida ommaviy sport ishlarining yaxlit tizimini yaratish bilan 
bog‘liq. 
Ko‗pincha, tajribasiz yoki tajribali, lekin pedagogik nazariyani bilmaydigan 
murabbiylar birinchi turdagi vazifalarni ikkinchisiga almashtiradilar. Biroq, har 
doim ham samarali tashkil etilgan va o‗tkazilayotgan "tadbirlar" ijobiy natija 
beradi va aksincha, tashqi ko‗rinishda yoqimsiz voqealar o‗quvchilar shaxsida 
ijobiy o‗zgarishlarga va bolalar jamoasining birlashishiga, o‗smirlarda sport 
mahoratining shakllanishiga olib keladi. 
3.4. 
Trenerning pedagogik vakolati va uning ta’sirining samaradorligi 
Hayot va faoliyatning ba‘zi bir sohasidagi hokimiyat - bu o‗z fikriga e‘tibor 
qaratiladigan, ular taqlid qilishga intiladigan va muayyan masalalarni hal qilishda 
ishonchli shaxsdir. 
Pedagogik faoliyatdagi muvaffaqiyat ko‗p jihatdan murabbiyning vakolatiga 
bog‘liq. Agar u talabalar orasida obro‗ga ega bo‗lsa, u ularga kuchliroq tarbiyaviy 
ta‘sir ko‗rsatishga qodir. 
Trenerning obro‗-e‘tibori uning pedagogik faoliyati jarayonida shakllanadi, 
shuning uchun ham bu vakolat murabbiy-o‗qituvchining kasbiy mahoratining 
ikkinchi darajali tarkibiy qismi sifatida qaralishi kerak. 
Murabbiyning xulq-atvori tabiiy, dunyoqarashi va e‘tiqodidan kelib chiqqan 
holda, so‗zi bilan ishi bir-biriga zid bo‗lmagandagina obro‗ qozonishi mumkin. 
Trenerning pedagogik nufuzi uning o‗z ishini chuqur bilishi, o‗ziga nisbatan 
murosasiz talabchanligi, o‗z ishiga fidoyiligi bilan asoslanadi. 

---

Bundan tashqari, shaxsiy hokimiyat murabbiyning talabalar va hamkasblar, 
ota-onalar bilan to‗g‘ri fundamental munosabatlarni o‗rnatish qobiliyatiga bog‘liq. 
Murabbiyning obro‘-e’tibori ko‗p jihatdan uning tashkilotchilik va 
kommunikativ qobiliyatlari yuqori darajada shakllanganligiga bog‘liq. Shu bilan 
birga, sport o‗yinini tashkil etish jarayonida futbol murabbiyining o‗quvchilar bilan 
o‗zaro munosabatlarining tabiati ayniqsa muhimdir. 
Sport o‗yinlari bo‗yicha ommaviy sport ishlarini tashkil etish va o‗tkazish 
jarayonida murabbiy va o‗smirlar o‗rtasidagi o‗zaro munosabatlarni monitoring 
qilish shkalasi quyidagi ko‗rsatkichlarni o‗z ichiga oladi: 
1) yashash joyida sport o‗yinini tashkil etish strategiyasi va taktikasi; 
2) yosh sportchilarning o‗yin boshida, o‗rtasida, oxirida murabbiyga 
ko‗rsatgan sport o‗yini elementlari soni; 
3) darsning uch qismida o‗yin davomida yosh sportchilarning mustaqil 
harakatlarining soni va xarakteri (ijobiy va salbiy); 
4) butun jamoaga sharhlar; 
5) individual sportchilarga sharhlar; 
6) sinfda rolli o‗yinlar elementlari; 
7) murabbiy tomonidan eng yaxshi yosh sportchilar o‗yini strategiyasi va 
taktikasining alohida elementlarini umumlashtirish; 
8) sport o‗yinlarining strategiyasi va taktikasini sportchilarning o‗zlari 
tomonidan umumlashtirish; 
9) murabbiyning kuchli sportchilar bilan aloqalari soni; 
10) xuddi shunday, zaiflar bilan; 
11) yosh sportchilarning o‗zaro roziligi va kelishmovchiligi ko‗rinishlarining 
soni; 
12) yosh sportchilarning murabbiy bilan kelishish va kelishmovchilik 
ko‗rinishlari soni. 
Murabbiy va yosh sportchilar o‗rtasidagi munosabatlarning tabiati ko‗p 
jihatdan murabbiyning shaxsi va faoliyatiga sub‘ektiv baho berishiga, bolalar sport 

---

jamoasining jipsligiga va uning bolalarda sportga qiziqishini shakllantirishdagi 
roliga bog‘liq.