Namangan davlat universiteti n. N. Azizov, M. U. Rahmonov psixologiya va sport psixologiyasi

Jismoniy tarbiya va sport mutaxassislarining ko‘p qirraliligi, qobiliyatlari va 
ijodiy texnikasi o‘rtasidagi ishonchli bog’liqliklar tuzilishi. 
3-jadval. 
Sport turlari: 
Ko‘rsatkichlar 
Sport o‗yinlari, 
n = 50 
Gimnastika,
n = 39 
jang san‘ati,
n = 30 
Yelkanli sport, 
n = 15 
1. Kuzatuv 
0,664 
0,609 
0,843 
2. Didaktik qobiliyat 
0,652 
0,404 
0,582 
3. Gnostik qobiliyatlar 
0,619 
0,699 
4. Ilmiy-pedagogik qobiliyatlar 
0,61.6 
0,591 
0,539 
0,856 
5. Ilmiy-metodik tayyorgarlik 
0,544 
0,371 
0,361 
0,730 
6. Nostandart yechimlar 
0,526 
0,779 
0,466 
0,810 
7. Talabchanlik 
0,525 
0,807 
8. Diqqatni taqsimlash qobiliyati 
0,518 
0,407 
0,671 
9. Ekspressiv qobiliyatlar 
0,509 
0,558 
0,360 
0,670 
10. Avtoritar qobiliyatlar 
0,504 
0,661 
0,536 
0,829 
11. Shaxsiy qobiliyatlar 
0,346 
0,326 
12. Strukturaviy qobiliyat 
0,346 
0,496 
13. Jamoaga hurmat 
0,339 
14. Tashkiliy qobiliyatlar 
0,338 
0,518 
0,495 
0,657 
15. Aloqa maxorati 
0,323 
0,378 
0,557 
16. Mafkura 
0,290 
0,511 
17. Rag‘batlantirish usuli 
0,390 
0,698 
18. Jamoaga ishonish 
0,452 
0,694 
19. Asosiy qobiliyatlar 
0,619 
0,676 
20. Vazifalarning doimiy murakkabligi 
0,576 
0,655 
Ijodiy texnikalar: 
21. Neologiya 
0,701 
0,589 
0,835 
22. Dinamiklashtirish 
0,642 
0,511 
0,796 
23. Integratsiya 
0,634 
0,491 
24. Animatsiya 
0,602 
0,493 
0,661 
25. Analogiya 
0,486 
0,387 
0,681 
26. Impuls 
0,473 
0,379 
0,567 
27. Differentsiatsiya 
0,460 
0,729 
0,849 
28. Ideallashtirish 
0,457 
0,347 
0,805 
29. Inversiya 
0,410 
0,431 
0,593 
30. Moslashuv 
0,357 
0,384 
0,808 
r > 0,279
p < 0,05 
r > 0,310
p < 0,05 
r > 0,361 
p < 0,05 
r > 0,514
p < 0,05 
Murabbiylarning texnikasini o‗rganar ekanmiz, shuni aytishimiz mumkinki, 
yelkanli sport o‗yinlari, gimnastikada ularning deyarli barchasi mutaxassisning 
ko‗p qirraliligini oshirishga yordam beradi. Aniqlanishicha, har xil chastotali oddiy 
murabbiy o‗z kasbiy faoliyatida 7-8 tadan ko‗p bo‗lmagan ijodiy usullardan 
foydalanadi; mamlakatning yetakchi murabbiylari (V.G.Mankin, S.A.Mashovets – 
yelkanli sport; Sh.A. Mamxalov – sport oʻyinlari; N.K.Mixaylidi, V.I.Arakcheev, 

---

V.F.Dubko – gimnastika, akrobatika, trampolin va boshqalar) — 9—10. Sport 
adabiyotida tasvirlangan biron bir texnika R.P.ning o‗nlik matritsasidan tashqariga 
chiqmagan. Povileyko. Ijodkorlikning tabiati texnik vositalar uchun ham, sport 
pedagogikasi uchun ham bir xil bo‗lib chiqdi. Va murabbiylik faoliyatining 
cho‗qqilariga 
erishilganda, 
professionalning 
imkoniyatlarini 
kengaytirish 
tendentsiyalari (ko‗p qirralilikning oshishi) ishonchli tarzda (p<0,05-0,001) jadval 
ma‘lumotlari bilan ko‗rsatilgan. 
Shaxsning kasbiy jihatdan muhim fazilatlarini qo‗llab-quvvatlashga e‘tibor 
qaratishda (ijodkorlik, nostandart qarorlar yoki avtoritarizm; ifoda yoki didaktik, 
ilmiy va pedagogik qobiliyatlar va boshqalar), turli ijodiy usullardan foydalanish 
murabbiyning tipologiyasi bilan bog‘liq edi. 
Tadqiqotlar ishonchli tarzda shuni ko‗rsatadiki, o‗quv jarayonining 
samaradorligini 
oshirish 
uchun 
ikkita 
mutaxassis 
tomonidan 
jamoani 
tayyorlashning "jamoaviy usuli" kerak, ulardan biri A.V. Xokkey bo‗yicha 
Tarasov, - ma‘mur va rahbar; va ikkinchisi, A.N. Chernishev "tahlil markazi" va 
yangi samarali taktik birikmalar generatori rolini bajaradi. Bitta mutaxassis barcha 
ijodiy usullarni yuqori darajada qamrab olishga qodir emas. 
Yelkanda shunga o‗xshash usul S.A.ning o‗zaro manfaatli hamkorligida 
muvaffaqiyatli qo‗llanilgan. Mashovets va V.G. Mankin (uch karra Olimpiya 
chempioni); V.V. Kovalenko va L. Moskalenko (jahon chempionlari), bu erda 
murabbiyning kamchiliklari sportchining xizmatlari bilan qoplandi.