Namangan davlat universiteti n. Sotvoldiyev biznesni tadqiq etish

 
5.4. Yangi bozorlar, bozor segmentlari to’g’risida axborotlar yig’ish, axborotlar 
banki va undan foydalanish. 
Ma’lumotlarni olish va kayta ishlash jarayonlarini iste’molchilar uchun eng kulay 
xolga keltirish masalasi zamonaviy axborot texnologiyalari paydo bulishidan ancha oldin 
yuzaga kelgan edi. Masalan, kogoz tashuvchilarda (kitob jurnallar va boshka nashrlar 
muallif xamda noshirlari) predmet va nom kursatkichlarini tuzish bilan materialni kulay 
uzatish izlanishini yengillashtirishga xarakat kilishadi. Ixtisoslashtirilgan axborot tashkilot 
(kutubxona va boshkalar) bu maksadlarda metama’lumotlar, ya’ni “ma’lumotlar xakidagi 
ma’lumotlar” – kataloglar va boshkalarni yaratadi. Birok yangi axborot texnologiyalarining 
paydo bulishi bilan ma’lumotlarni izlash va kayta ishlash imkoniyatlari, an’anviylaridan 
farkli ravishda, nafakat axborot maxsuloti, birok unga kirish vositalarini (izlash, kayta 
ishlash, takdim etish va xokazolar) berishni xam kuzda tutadi. Bu vositalar foydalanuvchiga 
axborot maxsuloti mujassamlashgan kopyuter fayllari mazmunini shunchaki 
vizuallashtirishgina emas, balki aynan uning extiyojlariga mos bulgan (relevant) xajm va 
shakllarda axborotni tezkor olishga xam imkon beradi. Eng yaxshi xolda kirish vositalari 
foydalanuvchi extiyojlariga muvofik keladigan axborotni, u kaerda bulmasin, izlash va 
takdim etishni ta’minlashi lozim. 

---

Biznesni tadqiq etish usullari 
114 
Axborot xizmati keng ma’noda foydalanuvchiga axborot maxsulotlarini takdim 
etishni anglatadi. Tor ma’noda axborot xizmatlari deganda yangi axborot texnologiyalari 
yordamida olinadigan xizmatlar tushuniladi. 
Zamonaviy axborot xizmatining paydo bulishi axborot maxsulotlariga extiyojni 
kengaytiradi. CHunki, ma’lumotlar berishni individuallashtirish aloxida foydalanuvchining 
individual extiyojlariga yakinlashish va bu bilan ishlab chikaruvchi xamda 
foydalanuvchilarning axborot modellari yakinlashishiga kulaylik yaratadi.
Aftidan axborot xizmati axborot maxsulotisiz yashay olmaydi. Birok axborot 
maxsulotini xam unga muvofik keluvchi axborot xizmatisiz tasavvur kilib bulmaydi. Biror 
bir boshka xizmatni mavjud maxsulotga kullash foydalanuvchi uchun ma’lumotlar berish 
shaklini uzgartirishga, demakki, xuddi avvaldagi kabi ma’lumotlarni saklashiga karamay 
uzgacha daraja axborotlashgan kariyb yangi maxsulotning paydo bulishiga olib kelishi 
mumkin.
Tashkaridan kelayotgan axborotlar, jumladan yukori boshqaruv organlari, xokimiyat 
idoralari axborotlari bunga misol buladi. Ichki axborot korxona ichki faoliyatini yurgizish 
uchun kerak. Masalan, korxonalar uchun bu axborotlar maxsulot chikishi, turlari, 
assortimenti, kadrlar, moddiy texnik ta’minot va boshkalar. 
Boshlangich axborotlar xar doim boshqaruv sistemalaridagi yukori boshqaruv 
sistemalari tomon, buyruk axborotlari esa yukori-pastga karab xarakat kiladi. 
Muximligiga karab axborot 3ga bulinadi: Doimiy axborot – uzok davrda uz kiymatini 
yukotmaydi (korxona, maxsulot turlari). SHartli-doimiy axborotlar ma’lum davrgacha uz 
kiymatini saklaydi (standartlar, texnik shartlar, turli narx, ta’rif va b.). 
Uzgaruvchan axborotlar boshqaruv ob’ekti xolatiga karab uzgarib turadi. Ularni tezda 
kayta ishlash kerak, aks xolda axborot uz kiymatini yukotib kuyadi.
Raxbar kabul kilgan boshqaruv karorlari axborot xizmatlariga boglik. Karor kabul 
kilish uchun rang-barang axborotlar kerak. Korxona ishlab chikaruvchi faoliyati uchun 
iktisodiy kursatkichlari, ishlab chikarishni borligini maxsulot sotilishi xakida va boshkalar 
buldi. Raxbar uchun yana ijtimoiy-ruxiy axborotlar ekologiya, xolat xakidagi axborotlar 
kerak. 
Raxbar uziga axborot tayyorlovchi xodimlar mexnatini tashkil eta bilishi, ular bilan 
foydalanishi kerak.