Namangan davlat universiteti sport faoliyati kafedrasi

5. O`pkalarning tiriklik sig`imini o`lchash (ml). Tajribalarda o`pkaning 
tiriklik sig`imi standart uslub [70; 10“336-b.; 164; 455“458-b.; 148; 30-b.] 
yordamida, havo spirometri asbobi yordamida o`lchandi. Bunda sinovdan 
o`kaziluvchi maksimal chuqur nafas olishdan keyin, spirometr jo`mragiga 
maksimal nafas chiqarish harakatini amalga oshiradi. Tekshirish 3 marta 
takroriylikda bajarildi va eng katta qiymat qayd qilindi.
6. Arterial qon bosimini o`lchash (mm s.u.) Korotkov uslubi yordamida 
[70; 10“336-b.], «Gamma 800» (Ukraina) tibbiyot tanometri asbobida o`lchandi. 
O`quvchilarning arterial qon bosimining qiymati standart tibbiy tonometr va 
stetoskop asbobi yordamida, stulda o`tirgan holatda, bilak sohasida, sistolik arterial 
bosim va diastolik arterial bosimni (mm s. u.) o`lchash asosida qayd qilindi [53; 
7“14-b.; 30; 3“24-b.]. 
7. Yurakning qisqarish chastotasi (marta/min) sinovdan o`tkaziluvchi 
o`quvchida stetoskop asbobi (Ukraina) yordamida aniqlandi. Yurak“qon tomir 
tizimining funktsional imkoniyatlarini baholash integral ko`rsatkich sifatida, 
o`tirgan holatda, tonomeriya uslubi yordamida yurak urish sonini o`lchash asosida 
amalga oshirildi [58; 3“42-b.; 53; 7“14-b.]. 
 
 

---

78 
Oʻtkazilgan ilmiy tadqiqot ishining samaradorligi 
Jismoniy rivojlanishni baholashning eng yaxshi usuli - bu centile jadvallari. 
Olingan natijalar 25-75 sentilga to‗g‗ri keladigan bo‗lsa, u holda ko‗rib 
chiqilayotgan parametr rivojlanishning o‗rtacha yoshi darajasiga to`g`ri keladi. 
Agar indikator 10-sentilga to`g`ri kelsa, bu o`rtacha ko`rsatkichdan past 
rivojlanishni ko`rsatadi; va agar 3 bo`lsa - past rivojlanish haqida. Agar ko`rsatkich 
90 sentil ichida bo`lsa, rivojlanish o`rtachadan yuqori baholanadi; va agar 97 
bo`lsa - shuncha yuqori. Agar barcha o`rganilayotgan antropometrik ko`rsatkichlar 
bir xil tsentil qatoriga to`g`ri kelsa yoki qo`shni tsentil ichida bir-biridan chetga 
chiqishga ruxsat berilsa, jismoniy rivojlanish uyg`un deb hisoblanadi. Katta farq 
nomutanosib rivojlanishni ko`rsatadi. 
Jismoniy rivojlanish hisoblanadi: barkamol va yoshga mos - agar barcha 
antropometrik ko`rsatkichlar 25-75 sentil ichida bo`lsa; barkamol, yoshdan oldin - 
agar olingan natijalar 90-97 sentilga to`g`ri kelsa; uyg`un, ammo yosh 
me'yorlaridan orqada qolgan - agar sub'ektning ma'lumotlari 3-10 sentil ichida 
bo`lsa. Boshqa barcha variantlar uyg`un bo`lmagan rivojlanish haqida gapiradi. 
8-jadvalda yosh va katta yoshdagi kurashchilarning antropometrik va 
funktsional testlari ma'lumotlari keltirilgan. 
8-jadval