Namangan muhandislik-qurilish instituti "menejment" kafedrasi r. Ismatov, O. Ahmedov

5.4. Mahsulot sifatining shakllanish bosqichlari 
 
Mahsulot sifatining zarur darajasini ta’minlash uchun mahsulotning "hayot" tsiklini 
davom ettirmoq zarurdir. 
Hayot tsikli – bu yaratish jarayonining o’zaro bog’liqligi va mahsulotlar holatining 
uning ishlatilishi yoki ehtiyoj davri tugaguncha dastlabki talablarni shakllanishidan 
mahsulotlar xolatining asta-sekinlik bilan o’zgarib borishidir. 
Hayot tsiklining birinchi darajasini quyidagi bosqichlarga bo’lish mumkin: 
tekshirish va tayyorlash (ishlash); tayyorlash (yasash) va realizatsiya qilish (pullash) va 
muomalaga chiqarish; ekspluatatsiya qilish. (1.8. rasm). 
Hisoblab chiqilgan bosqichlarni etaplarga, jarayonlarga bo’lish mumkin. 
Mahsulotlar sifatini bir xilda doimiy ta’minlash hayot tsiklida yuzaga keladigan ko’p 
omillarga bog’liqdir. Ularni quyidagicha tasavvur qilish mumkin. 
Mahsulotni tekshirish va tayyorlash. 
Bu bosqichning maqsadi – yangi mahsulot sifatiga perspektiv talablarning 
shakllanishi; konstruktorlik va boshqa turdagi texnik qarorlar hujjatlarini gavdalantirish, 
realizatsiyaning bu talablarini ko’proq iqtisodiy yo’llar bilan ta’minlash. Berilgan 
bosqichda sifat omillari mahsulot sifatining shakllanishida katta rolь o’ynaydi. 
Amerikalik mutaxassislarning baho berishicha, agar sifatni ta’minlashning hamma 
o’lchamlarini 100% deb qabul qilinsa, unda 75%i konstruktiv qarorga, loyihalash, maket 
va tajribali namuna asosida kayta ishlanishi, izlanishiga to’g’ri keladi; 20% - ishlab 
chikarish jarayoniga; 5%i esa - mahsulotni tamomila qabul qilishga to’g’ri keladi.
 
Mahsulotlarning sifatini boshqarish va nazoratning statistik metodlari. 
Ob’ektiv omillar 
Sub’ektiv omillar 
Konstruktsiya ishlab chikarish darajasi 
Nazorat vositasi va b. 
Professionallik mahorati. SHaxsiy 
manfaatdorlik 
Mahsulot sifatiga bevosita 
ta’sir kiluvchi 
Rag’batlantiruvchi omillar 
Xom-ashyo, 
materiallar, 
mahsulot 
konstruktsiyasi, 
texnologik jarayonlar sifati 
Ishlab 
chiqarishning 
va 
ijtimoiy 
va 
iqtisodiy 
muvofiqliqligi 
va 
samaradorligi. 
Moddiy 
manfaatdorlik va b. 
Sifatning saqlanishini ta’minlovchi 
o’rash, joylash, saqlash shartlari, 
tashish, sotish, ekspluatatsiya qilish