Namangan muhandislik-qurilish instituti "menejment" kafedrasi r. Ismatov, O. Ahmedov

11.6. Metrologik nazorat. Hukumat metrologik ta’minotining asosiy vazifalari 
Metrologik taftishga quyidagi tadbirlar kiradi: 
1. O’lchash vositalarini sinash. 

---

139 
2. O’lchash vositalarining metrologik attestatsiyasi. 
3.Obektni bajarish usulini metrologik attestatsiya qilish. 
4.O’lchash vositalarini tekshirish. 
5.O’lchash vositalarini saralash. 
6.Hujjatlarning metrologik ekspertizalari. 
1-4 lar faqat daavlat metrologik xizmati yoki yuridik shaxslarning maxsus akkreditlangan 
metrologik xizmatlari bilan bajariladi. 5, 6 lar davlat metrologik xizmati yoki yuridik
shaxslarning metrologik xizmatlari yordamida amalga oshiriladi. 
Metrologik nazorat 
a) Mablaglarning aylanishida, ishlab chiqarishda amalga oshiriladi. 
b) O’lchash vositalari va o’lchashni bajarish usuli holati va qo’llanilishi nazorat qilinadi. 
v) Akkreditlangan metrologik xizmatlar faoliyati nazorat qilinadi. 
a, v) lar faqat davlat metrologik xizmati orqali amalga oshiriladi. 
b) ni ham davlat xizmati, ham yuridik shaxslarning akkreditlangan xizmatlari o’tkazadi. 
Hukumat metrologik ta’minotning asosiy vazifalari 
Metrologik ta’minotning quyidagi asosiy vazifalari bor: 
1. Konkret kattalikni berilgan sharoitda, aniqlik bilan aniqlash uchun talabga javob 
beradigan o’lchash vositasini tanlash. 
2. Berilgan sharoitlarda ishlaydigan konkret o’lchash vositasining xatoligini aniqlash. 
Konkret muammoni hal qilish maqsadida tanlangan o’lchash vositalarining texnologik
xarakteristikasi o’lchash vositalarining real xarakteristikalariga yaqinlashish kerak. 
Normalashga yunaltirilgan o’lchash vositalari nomenklaturasi GOST.009-84
standartida ko’rsatilgan. Standartning nomi - normalashtirilgan metrologiya xarakteristikasi. 
11.7.Ishlab chikarish va uning tarmoklarida metrologiya ta’minoti. 
O’lchash axborotiga nafakat mikdor buyicha talablar, balki sifat buyicha xam talablar 
kuyiladi. Bunda uning (ulchashning) anikligi, ishonchliligi, tan narxi va samaradorligi kabi 
tavsiflar kiradi. 
Bu sifat tavsiflarining barchasining asosida metrologik ta’minot yotadi. Metrologik 
ta’minotni shnday ta’riflash mumkin: 
 
ulchashalar birligini ta’minlash va talab etilgan aniklikka erishish uchun zarur bulgan 
texnikaviy vositalari, tartib va koidalarning, me’yorplarning, ilmiy va tashkiliy asoslaring 
belgilanishi va tadbik etilishi. 
Ushbu tavsifdan kelib chikib aytish mumkinki, metrologik ta’minotning vazifasiga kuydagilar 
yuklatilagan. 
 
ulchash vositalaring ishga yarokliligini tashkil etish, ta’minlash va tadbik etish; 
 
ulchashlarni amalga oshirish, uning natijalarini kayta ishlash va tavsiya etish borasidagi 
me’yoriy xujjatlarin ishlab chikish va tadbik etish; 
 
xujjatlarni ekspertizadan utkazish; 
 
ulchash vositalarning davlat sinovlari; 
 
ulchash vositalarning uslublaring metrologik attestatsiyasi va xakazolar. 
Metrologik ta’minotning 4 ta tashkil etuvchisi mavjuddir; 
1.Ilmiy asosi - metrologiya ulchashlar xakidagi fandir. 
2.Texnikaviy asoslari-kattaliklar birligining davlat etalonlari, kattaliklar birligini 
elonlardan ishchi vositalariga uzatish, ulchash vositalarini yaratish va ishlab chikishni yulga 
kuyishi, ulchash vositalarining majburiy davlat sinovlari va ular bajarish uslublarining 

---

140 
metrologik attestatsiyasi, ulchash vositalarini ishlab chikarishda, ta’mirlashda va ishlatishda 
majburiy davlat kiyoslashidan utkazish, modda va materiallarning tarkibi va xossalari buyicha 
standart namunalarini yaratish, standart ma’lumotnomalar, majburiy davlat sinovlari. 
3.Tashkiliy asosi - davlat va maxkamalardagi metrologik xizmatdan tashkil topgan UzR 
metrologiya xizmati; 
4.Me’yoriy konuniy asoslari tegishli respublika konunlari, davlat standartlari, davlat va 
tarmoklarining me’yoriy xujatlari.
Metrologik ta’minotning uz oldiga kuygan asosiy maksadlari: 
 
maxsulot sifatini, ishlab chikarish va uni avtomatlashtirishni samaradorligini oshirish; 
 
detallar va agregatlarning uzaro almashuvchanligini ta’minlash; 
 
moddiy boyliklarning va energetik resurslarining xisobini olib borish ishonchliligini 
ta’minlash; 
 
atrof-muxitni ximoya kilish; 
 
salomatlikni saklash va xokazolar. 
Metrologik ta’minot darajasi maxsulotning sifatiga bevosita ta’sir kiladi. Bu ta’sir 
samaradorligini yanada oshirish maskadida metrologik profilaktika ishlariga va ishlab 
chikarishni tayyorlashdagi metrologik ta’minot masalalariga aloxida axamiyat beriladi. Bu esa 
o’z vaktida respublikamizda bozor munosabatlarini yanada chukurrok shakllanishiga va ishlab 
chikarilgan maxsulotlarning eksport imkoniyatini oshirilishiga munosib zamin yaratdi.