Namangan muhandislik-texnologiya instituti kimyoviy-texnologiya kafedrasi yuqori molekulyar birikmalar

Fenolning formaldegid bilan polikondensatlanishi
(novolak hosil bo`lishi)

Reaktiv va asboblar: fenol, formalin (40% li), xlorid kislota (solishtirma og`irligi 1.19 g/sm<sup>3</sup>), 500 ml sig`imli yumaloq tubli kolba, qaytarma sovutgich, suv hammomi, 250 ⁰C li termometr, probirkalar, chinni idish.

Ishni bajarish. 37.6 g fenol va 15 g formalin eritmasi kolbaga solinib, 5-10 minut chayqatiladi. So`ngra unga 0.5 g konsentrlangan xlorid kislota qo`shilib, kolbaga qaytarma sovutgich ulanadi va suv hammomida 90-100 ⁰C da qizdiriladi. Qizdirish bir-biriga aralashmaydigan smola bilan suv qatlamlari hosil bo`lguncha davom ettiriladi. Kolbadagi modda chinni idishga solib sovutiladi va suv qatlamidan ajratiladi. Qolgan smola distillangan suv bilan neytrallanguncha yuviladi va 150-160 <sup>0</sup>C gacha qizdirilgan shkafda quritiladi. Hosil bo`lgan chiziqli tuzilishdagi polimetilen-fenolga ma`lum kimyoviy agentlar qo`shish yo`li bilan uch o`lchamli, ya`ni fazoviy tuzilishdagi fenol-formaldegid smolalariga aylantiriladi. Bunday moddalar sifatida formaldegid polimerlari geksametilen tetraminlar ishlatiladi.
1-topshiriq. Hosil bo`lgan polimerlarning yeruvchanligi va yumshash temperaturasi Kremer-Sarnov usuli bilan aniqlansin. Buning uchun probirkadagi polimerga 10-15% parafor yoki geksametilen tetramin solinib, 160 ⁰C da maxsus plitada qotguncha qizdiriladi.
2-topshiriq. Polikondensatlanishning birinchi va ikkinchi bosqichlarida sodir bo`ladigan reaksiyalarning tenglamalari yozilsin.
3-topshiriq. Olingan polimerning geksametilentetramin qo`shguncha va qo`shgandan keying yeruvchanligi va yumshash harorati aniqlansin.
Fenolning formaldegid bilan polikondensatlanishi
(rezit hosil bo`lishi)
Reaktiv va asboblar: fenol, formalin (40% li), ammiak (25% li), 300 ml sig`imli, qaytarma sovutgichli, yumaloq tubli kolba, suv hammomi, 250 <sup>0</sup>C li termometr.
Ishni bajarish. Fenol bilan formaldegidning kondensatlanishi natijasida qizdirilganda suyuqlanmaydigan va erimaydigan polimer hosil qilish jarayoni ikki bosqichqan iborat bo`ladi. avval chiziqli tuzilishdagi olimetilenfenol olinadi, so`ngra u qotiriladi. Yumaloq tubli kolbaga 17.5 g fenol, 17.75 g 40% li formalin va 1.5 g 25% li ammiak solinadi. Aralashma suv hammomida 90 <sup>0</sup>C da qizdiriladi. Taxminan 30 minutdan keyin aralashma ikki qatlamga ajraladi: yuqoridagi qatlam – suv, pastdagisi yesa smola bo`ladi. hosil bo`lgan modda (chiziqli polimetilfenol) suvda neytral holga kelguncha yuviladi-da, 50-65 <sup>0</sup>C da vakuum-quritgichda quritiladi. Polimerning chiziqli tuzilishini aniqlash uchun uning spirt, atseton, spirt va benzol aralashmasida yeruvchanligi tekshiriladi. Quritilgan polimer (rezol) probirkaga solinib, termostatda 60 dan 120 <sup>0</sup>C gacha qizdiriladi va yerimaydigan hamda suyuqlanmaydigan uch o`lchamli holatga – rezitga aylantiriladi.
1-topshiriq. Polikondensatlanishning birinchi va ikkinchi bosqichlaridagi reaksiyalarning tenglamalari yozilsin.
2-topshiriq. Hosil qilingan polimerning miqdori va organic birikmalardagi eruvchanligi aniqlansin.