Namangan muhandislik-texnologiya instituti kimyoviy-texnologiya kafedrasi yuqori molekulyar birikmalar

Mayo-Lyuis metodi.

Agar sopolimerlanishning boshlang`ich bosqichida [M<sub>1</sub>] va [M<sub>2</sub>] o`zgarmas kattalik sifatida qabul qilinsa, sopolimerlanishning umumiy tenglamasi :

[m₁] [M₁] r₁ [M₁] + [M₂]

--------- = --------------------------------
[m₂] [M₂] r₂ [M₂] + [M₁]

Bu tenglamani o`zgartirib, r<sub>2</sub> kattalikni r<sub>1</sub> ga chiziqli bog`langanligini ko`rsatuvchi quyidagi tenglamani hosil qilamiz:

[M₁⁰] [m₂] [M₁⁰]
r₂ = -------{------ ( 1 + --------- • r₁ ) – 1}
[M₂⁰] [m₁] [M₂⁰]

[M₁⁰] , [M₂⁰] – monomerlarning dastlabki konsentratsiyasi.

[m₁], [m₂] – M₁ va M₂ monomerlarning sopolimerdagi konsentratsiyasi.
[M₁⁰] , [M₂⁰] va [m₁], [m₂] lar qiymatlarining har bir jufti r₁ va r₂ koordinatalar sistemasida bir to`g`ri chziqni beradi. Bir qancha tajribalar uchun hisoblab chizilgan to`g`ri chiziqlarning kesishish nuqtasi r₁ va r₂ larning izlanayotgan qiymatlariga to`g`ri keladi. Tajribalardagi bi`zi хatolar tufayli bu to`g`ri chiziqlar bir nuqtada kesishmay, uchburchak hosil qilib kesishadi. Uchburchak markazining koordinatalari r<sub>1</sub> va r<sub>2</sub> larning qiymatini beradi. r<sub>1</sub> va r<sub>2</sub> larning qiymatini topish uchun maхsus tajribalar qo`yiladi. Bunda hosil bo`lgan sopolimerning miqdori 10%dan ortmasligi kerak.


Faynman – Ross metodi.
Bu metod sopolimerlanish konstantalarini aniqlashning eng sodda va ko`p qo`llaniladigan usulidir. Sopolimerlanishning asosiy tenglamasi quyidagi ko`rinishga keltiriladi:

F (f-1) F²

-------- = ----- • r₁ – r₂
f f

Bu tenglamada

[M₁⁰] [m₁]

F = --------; f = ---------
[M₂⁰] [m₂]

F (f-1) / f ning F²/f ga bog`liqligi koordinatalar sistemasida to`g`ri chiziqni beradi. Bu to`g`ri chiziqning og`ish burchagi tangensi r₁ ning qiymatiga, ordinata o`qidan ajratgan kesmasi esa r₂ ning qiymatiga teng.