Namuna olingan bo‘lsa, uning tarkibidagi kislorodning massasi

Yechish: mol/l.
m=cMV=2,55·10^-14·144·1=3,67·10^-12.
1000:3,67·10^-12=100:s; s=3,67·10^-13 g.
8.90. Moddalarning eruvchanlik ko‘paytmalari qiymatlari bo‘yicha ularning eruvchanliklarini (s_c, mol/l) aniqlang:

Variant	A	B	C	D	E
Modda	AgCl	BaCrO4	NiS	AgJ	CuS
K^os	1,8·10^-10	1,1·10^-10	9,3·10^-22	2,3·10^-16	1,4·10^-36

(Javob: 1,34·10^-5; 1,05·10^-5; 3,05·10^-11; 1,52·10^-8; 1,18·10^-18 mol/l).
8.91. Muayyan haroratda Ag₂WO₄ to‘yingan eritmasida erigan moddaning massa ulushi 0,012 % bo‘lsa, eritmaning zichligini 1,0 (amalda shu qiymatga juda yaqin bo‘lganligi uchun) deb olib, moddaning eruvchanlik ko‘paytmasini aniqlang.
Yechish: dan foydalanib, ;
s=0,012 ni va undan mol/l va shu asosda
K^o_s=[Ag⁺]²[WO₄^2-]=(2·2,586·10^-4)²(2,586·10^-4)=6,9·10^-11
topiladi.
8.93. 0,000027 M AgNO₃ eritmasiga 0,000076 M HCl eritmasidan teng hajmda qo‘shilganda cho‘kma tushadimi?
Yechish: Eritmalarni aralashtirganda ularning konsentratsiyalari kamayadi. Bu konsentratsiyalar quyidagi formulalar yordamida aniqlanadi: va , bu erda V₁ va V₂ - eritmalar hajmlari, ml; c₀₁ va c₀₂ - shu eritmalarning konsentratsiyalari, mol/l. Berilgan masalada V₁=V₂ bo‘lganligi uchun
M va M.
Bu qiymatlar eruvchanlik ko‘paytmasi formulasiga qo‘yilsa: K^o_s=[Ag⁺][Cl^-]=(1,35·10^-5)(3,8·10^-5)=5,13·10^-10.
Hisoblangan qiymat 3-jadvalda berilganidan katta, demak, cho‘kma tushadi.
8.94. Hajmi V_A, konsentratsiyasi c_A bo‘lgan A modda eritmasiga hajmi V_B, konsentratsiyasi c_B bo‘lgan B modda eritmasidan qo'shganda cho‘kma tushish-tushmasligini hosil bo‘ladigan cho‘kmalarning eruvchanlik ko‘paytmasi (K^o_s) qiymatlari asosida aniqlang.

Variant	A	B	C	D	E
Modda, A	BaCl2	AgNO3	Pb(NO3)2	FeCl2	BaCl2
VA, ml	100	100	50	10	1
cA	0,000006	0,0000007	0,000075	5·10^-8	4,5·10^-5
Modda, B	Na2SO4	KBr	K2CrO4	Na2S	Na2CO3
VB, ml	100	50	100	90	99
cB	0,000006	0,00054	0,000004	3,4·10^-5	2,4·10^-5
K^os	1,08·10^-10	5·10^-13	2,8·10^-13	3,4·10^-17	4,9·10^-9

(Javob: A, E - tushmaydi; B, C, D - tushadi).
9. ELEKTROLITIK DISSOTSIATSIYA
9.1. DISSOTSIATSIYA DARAJASI VA KONSTANTASI
9.1.Eritmadagi H⁺ va CH₃COO konsentratsiyasi 1,3·10^-3 mol/l ekanligi ma'lum bo'lsa, 0,1 M CH₃COOH eritmadagi kislotaning dissotsiatsiya konstantasi va dissotsiatsiya darajasini toping.
Yechish: Kislotaning eritmadagi dissotsiatsiya darajasi (9.2) tenglamaga ko‘ra: % bo'ladi.
Kislotaning dissotsiatsiya konstantasini quyidagi ikki usul yordamida topish mumkin.
Birinchi usul. Kislotaning dissotsilanish tenglamasi:
CH₃COOHH⁺+CH₃COO
bo‘ladi. Bunga muvozanat konstantasi ifodasi tatbiq etilsa:

hosil bo‘ladi.
Ifodadagi , . Bu qiymatlarni yuqoridagi formulaga qo‘ysak: .
Ikkinchi usul. (9.3) tenglamaga baholangan dissotsiatsiya darajasi va konsentratsiya qiymatlari qo‘yilsa:

hosil bo‘ladi. Har ikkala usulda ham kuchsiz kislota va asoslar uchun maxrajda keltirilgan ayirmalarni mos ravishda:
0,11,310^-30,1 va 11,310^-21
deb olish mumkin. Agar ayirmaning qiymati sezilarli o‘zgarsa, bunday qilish mumkin emas.
9.4. 0,6 M sirka kislota eritmasidagi vodorod ioni konsentratsiyasi topilsin.
Yechish: Bu masalani yechish uchun kislotaning dissotsiatsiya konstantasidan foydalaniladi (2-ilova).
CH₃COOHH⁺+CH₃COO
muvozanatga ko‘ra eritmadagi bo‘lganligi uchun ularni bittasi orqali ifodalash mumkin. Agar shunday qilinsa

Bundan: .
9.8. Agar gipobromit kislota eritmasining dissotsiatsiya darajasi 0,65 % bo‘lsa, uning dastlabki konsentratsiyasi qanday bo‘lgan?
Yechish: Ostvaldning suyultirish qonuni formulasidan foydalanib, dastlabki konsentratsiya topilishi mumkin. Gipobromit kislota kuchsiz kislota bo‘lganligi uchun formula ko‘rinishda yozilishi mumkin (11). Bundan .
9.9. Agar gipoyodit kislota eritmasining dissotsiatsiya darajasi 0,056 % bo‘lsa, eritmada nechta HJO molekulasi bo‘lgan?
Yechish: Yuqoridagi masalani echgandagiday kislotaning dastlabki konsentratsiyasi topiladi: .
So‘ngra formuladan n=cV=7,310^-51=7,310^-5 mol hisoblanadi. Modda miqdori asosida N=7,310^-56,0210²³=4,410¹⁹.
9.10. Agar moy kislota eritmasining dissotsiatsiya darajasi 0,98 % bo‘lsa, eritmadagi vodorod ioni konsentratsiyasi qanday bo‘ladi?
Yechish: Avvalo kislotaning dastlabki konsentratsiyasini hisoblaymiz: .
So‘ngra (9.2) formula yordamida vodorodning konsentratsiyasi topiladi: M
9.2. IONLI REAKSIYALAR
9.14. Quyidagi reaksiyaning molekulyar, to‘liq va qisqartirilgan ionli tenglamalarini tuzing va unga koeffitsientlar tanlang:
BaCl₂+Na₂SO₄BaSO₄+NaCl,
Yechish: Molekulyar tenglamaga koeffitsient tanlansa:
BaCl₂+Na₂SO₄BaSO₄+2NaCl
hosil bo‘ladi. Bu tenglamadagi BaCl₂, Na₂SO₄, va NaCl moddalar ionlar holida bo'lib, BaSO₄ kam eriydigan cho‘kma bo‘lganligi uchun mazkur reaksiyaning to‘liq ionli tenglamasi:
Ba²⁺+2Cl^-+2Na⁺+SO₄^2-BaSO₄+2Na⁺+2Cl^-
bo‘ladi. Bu tenglamaning har ikkala tomonidagi o‘xshash ionlar tashlab yuborilsa, qisqartirilgan ionli tenglama
Ba²⁺+SO₄^2-BaSO₄
hosil bo‘ladi.
9.15. Quyidagi reaksiyalarning molekulyar, to‘liq va qisqa ionli tenglamalarini tuzing va ularga koeffitsientlar tanlang:
a) CaCl₂+Na₂C₂O₄CaC₂O₄+NaCl,
b) Ca(NO₃)₂+Na₂CO₃CaCO₃+NaNO₃,
c) NH₄Cl+KOHKCl+NH₃+H₂O, d) CO₂+NaOHNaHCO₃,
e) KCl+AgNO₃AgCl+KNO₃,
f) Fe₂(SO₄)₃+KOHFe(OH)₃+K₂SO₄,
g) CuO+HClCuCl₂+H₂O, h) H₂SO₄+NaOHNa₂SO₄+H₂O,
i) CaCO₃+CO₂+H₂OCa(HCO₃)₂.
9.16. Quyidagi qisqartirilgan ionli tenglamani to‘liq ionli va molekulyar tenglamalar shaklida tasvirlang:
Co²⁺+S^2-CoS.
Yechish: To‘liq ionli tenglamani tuzish uchun Co²⁺ va S^2- ionlarga to‘g‘ri keladigan, suvda yaxshi eriydigan ionli birikmalarni tanlaymiz. Ularga, masalan, CoCl₂ va Na₂S ionli birikmalar to‘g‘ri keladi. Shu asosda to‘liq ionli va molekulyar tenglamalarni quyidagicha yozsa bo‘ladi:
Co²⁺+2Cl^-+2Na⁺+S^2-CoS+2Na⁺+2Cl^-,
CoCl₂+Na₂SCoS+2NaCl.
9.18. Quyidagi reaksiya tenglamasini tugallang, koeffitsientlar tanlang, uni molekulyar va ionli shakllarda yozing:
Cu(OH)₂+HCl...
Yechish: Cu(OH)₂ kam eriydigan cho‘kma bo‘lib, u kuchli kislotalarda eriydi, uning erishi natijasida kuchsiz elektrolit H₂O hosil bo‘ladi, H₂O ning hosil bo‘lishi muvozanatni o‘ngga siljitadi:
Cu(OH)₂+2HClCuCl₂+2H₂O,
Cu(OH)₂+2H⁺+Cl^-Cu²⁺+2Cl^-+2H₂O.
9.20. Sr(XO₃)₂ suvda eritilganda uning 63,6 g massasi to‘liq dissotsilanganda 0,9 mol ion hosil bo‘lsa, tuz tarkibidagi X ni toping.
Yechish: Tuzning dissotsiatsiyasi:
Sr(XO₃)₂Sr²⁺+2XO₃^-
tenglama bilan isodalanadi. Bunda bitta Sr²⁺ va ikkita XO₃^- ion hosil bo‘lganligi uchun: va x=212. . 184+2X=212; x=14. Demak, X azot ekan.