Nashrga tayyorlash markazi toshkent davlat iqtisodiyot universiteti

Yangi tovarning iqtisodiy tahlili
uni ishlab chiqish, bozorga 
olib chiqish va sotish bilan bog‘ liq xarajatlar, shuningdek, zarur 
oborotga ega bo‘lgan yangi tovami ishlab chiqarish bilan asos- 
lanuvchi tavakkalchilik va foydani baholash bilan bog‘liq. Buning 
uchun 
zararsizlik tahlili uslubi
qo‘llanib, u savdodan tushuvchi 
daromad ishlab chiqarish xarajatlariga teng b o ‘ luvchi ishlab 
chiqarilayotgan mahsulotlar minimal hajmini tavsiflovchi zarar­
sizlik nuqtasini belgilashga imkon yaratadi (7.6-rasm).
Zararsizlik nuqtasi quyidagi formula asosida aniqlanadi:
Y
2
=
doim
bu yerda:
Xdoim
— jami ishlab chiqarish hajmiga sarflanuvchi doimiy 
xarajatlar;
X&zg
— jami o ‘zgaruvchan xarajatlar;
N
—
yangi tovar birligi narxi.
140

---

7.7- rasm. Yangi tovarni ishlab chiqarish 
bosqichlari.
Bu munosabatlar, shuningdek, belgilangan zararsizlik nuq- 
tasiga ega bo‘lgan holda tovarni sotishning minimal narxi va maksi­
mal xarajatlar summasini aniqlashga imkon beradi.
Yangi tovarni sotish ma’qul keluvchi foyda keltirishi to‘g‘ risi- 
dagi qaror qabul qilingach, 
yangi tovar modeli yoki prototipini
tayyorlashga kirishiladi. Yangi tovar iste’molchining texnik talab- 
larini ta’minlashi va bozor talablariga javob berishi zarur.
Marketolog uchun birinchi navbatdagi vazifa tovarning bozor­
da muvaffaqiyatga erishishini ta’minlash, ya’ni uning vazifalarini 
aks ettirishdan tashqari, uni raqobatchilar tovaridan jozibadorli- 
gi yuqori b o‘lishini aks ettiruvchi xususiyatlarini yaratish hisob­
lanadi. Shu munosabat bilan yangi tovarni ishlab chiqarish jara- 
yonini ikki bosqich — texnik ko‘rsatkichlami shakllantirish va 
bozor ko‘ rsatkichlarini shakllantirish bosqichlari majmuasi sifa- 
tida ko‘rib chiqish maqsadga muvofiq (7.7- rasm).
Tovarni ishlab chiqarish uchun aksari hollarda fimksiyalararo 
guruhlar (firma izidan boruvchilar, dizaynerlar, marketologlar) 
tashkil qilinadi. Bu esa mutaxassislaming birgalikda ochiq faoliyat 
yuritishini va vazifalar yechimining tezlashishini ta’minlaydi.
Texnik ко‘rsatkichlaming shakllanishi yangi tovarni xaridor- 
laming aniqlangan istaklarini (ehtiyojlarini) qondiruvchi fiink- 
sional xususiyatlar bilan ta’minlashga bog'liq. Texnik k o‘ r-
141

---

satkichlarni ishlab chiqish bilan ITTKI (Ilmiy texnikaviy tajriba 
konstruktorlik ishlari) guruhi va marketologlar guruhi shug‘ ul- 
lanadi. Tovar g‘oyasini texnik nuqtayi nazardan rentabelli mah- 
sulotga joriy qilar ekan, ishlab chiquvchilar bu mahsulotga bo‘la- 
jak tovar tavsifnomalarini ham kiritishi lozim. Bu holda marke- 
tologlaming vazifasi loyihalami tovaming zarur xususiyatlari va 
xaridorlar mazkur tovar xususiyatlarini muhokama qilishiga yor­
dam beruvchi xislatlari to‘g‘ risidagi ma’lumotlar bilan ta’min- 
lashdan iborat bo‘ ladi.