borayotgan global talabga sust ta’sir ko'rsatadi yoki mutlaqo
ta’sir etmaydi. Shuning uchun narx kurashi faqatgina bozor ulush-
larining safi tobora kamayib borayotgan raqobatchilar o ‘rtasida
qayta taqsimlanishiga olib keladi. Tarmoq narx kurashlariga qancha
kam uchraganligiga qarab, ushbu bosqich rentabellik eng yuqori
bo'lgan davr bo‘lib, bozor ulushi qancha katta bo‘lsa, rentabellik
shuncha yuqori bo‘ladi.
Pasayish bosqichi. Pasayish bosqichi talabning strukturaviy
pasayishida namoyon bo‘lib, bunga quyidagilar sabab bo'ladi:
— texnologik taraqqiyot ta’siri ostida yangi, mukammalroq to
varlar paydo b o ‘ladi va ular bir xil funksiyani bajaradigan
mavjud tovarlarni siqib chiqaradi;
— istak-xohishlar, ta’blar va iste’mol ko'nikmalari vaqti
o ‘tishi bilan o ‘zgaradi va tovarlar talabdan qoladi;
— muhitdagi ijtimoiy, iqtisodiy va siyosiy o'zgarishlar xavfsiz-
lik, gigiyena, ekologik himoya m e’yorlarining o ‘zgarishi natijasida
tovarlar' eskiradi yoki ular taqiqlab qo‘yiladi.
Savdo hajmi va daromad istiqbollari kamayganligi tufayli, ba’zi
firmalar o ‘z investitsiyalarini qaytarib olib, bozorni tark ctadilar;
boshqalari esa, aksincha, agar biror iqtisodiy manfaat bor bo‘lsa
va agar pasayish sekin borayotgan bo‘lsa, qoldiq bozorlarda ixti-
soslashishga urinadilar. Ba’zan uchrab turadigan bozorning qayta
tiklanish hollarini hisobga olmaganda, texnologik jihatdan eskir-
gan tovarni ishlab chiqarish muqarrar ravishda to'xtatiladi.
4.4. Talabni bashorat qilish uslublari
Bozor bashorati — bu belgilangan uslub doirasida, haqiqiy
axborot asosida, uni ehtimol bo‘lgan xatolarini baholash bilan
bajarilgan talab, tovar taklif! va narx rivojlanishi istiqbollarini il
Do'stlaringiz bilan baham: |
