Nashrga tayyorlash markazi toshkent davlat iqtisodiyot universiteti

1.4.3. Faol marketing
Faol marketing bosqichida strategik marketing rivojlanadi va 
uning roli kuchayib boradi. Bu evolutsiyaning zamirida uchta omil 
yotadi:
— Texnologik taraqqiyot tarqalish tezligining ortishi.
— Bozorlaming yetukligi va asosiy bozor ehtiyojlarining pro- 
gressiv to‘yinishi.
— Xalqaro savdo yoMidagi to ‘siqlarning birin-ketin bekor 
qilinishi oqibatida bozorlaming yanada baynalminallashuvi.
0 ‘zgarishlaming uchta omilini, shuningdek ulaming firmalar 
marketing funksiyasiga ta ’sirini, ko‘rib chiqamiz.
Texnologik taraqqiyotga kelsak, bu davrni ixtirolar davridan 
ko'ra innovatsiyalar davri deyish to ‘g‘riroq bo‘ladi. Innovatsiya bi­
lan ixtiro o‘rtasidagi farqni ajratib olish muhimdir. Ixtiro — in- 
novatsiyaning zamirida yotuvchi ijodiy ishdir. Innovatsiya esa kon- 
sepsiya, kashfiyot yoki ixtironing ijodiy va m uvaffaqiyatli 
ro‘yobga chiqarilishidir. Innovatsiya oddiy omadning kelishi emas, 
balki o‘zgarishlar, yashashga boMgan kuchli istakning natijasidir.
Texnologiyalarning tarqalish tezligi ikkinchi jahon urushidan 
keyin o ‘tgan yigirma besh yil ichida keskin o ‘sganligiga qaramay, 
texnologiyaning o ‘zi awaldan belgilangan yo ld an bormoqda. 50- 
yillardan 70-yillarga qadar mavjud boMgan yangi texnologiya­
larning kom pyuterlar va antibiotiklardan tashqari barchasi, 
asosan birinchi jahon urushidan keyin olingan bilimlarga asoslan­
gan edi. Shunday qilib, texnologik jarayon bu davrda hali bugungi 
kunda kuzatilayotgan tarkibiy texnologik o‘zgarishlarga ta’sir qil- 
magan edi.
20

---

Texnologik taraqqiyotning tarqalishi ilmiy tadqiqotlarning tez- 
lashishi, kengayishi va tizimli yondashuv natijasidir.
Texnologik taraqqiyotning tezlashishi deganda innovatsiya- 
larning tobora tezlashib borayotganligini hamda ishlab chiqishdan 
tijorat asosida keng miqyosda amalga oshirishgacha bo‘lgan mud- 
datlarning qisqarishini tushunamiz.
Bunday evolutsiya tovarlar texnologik liayot siklining qisqa­
rishini hamda buning natijasida ITTK1 (ilmiy texnikaviy tajriba 
konstruktorlik ishlari) xarajatlarini qoplashga kctadigan vaqtning 
qisqarishini ko‘zda tutadi.
Texnologik innovatsiya endi tasodifan yuz beradigan ixtirolarga 
bog‘liq emas. Endilikda u m a’lum bir nazariy tasavvurlar tomoni­
dan yo‘naltirilgan rejalashtirilgan va muvofiqlashtirilgan tadqiqot- 
lar natijasidir. Tovar va xizmatlami ishlab chiqarishda bevosita 
foydalanishi mumkin bo‘lgan nazariy vositalarni ishlab chiqish 
(bu faqat fundamental tadqiqotlargagina xos edi) hamda usullami 
ro‘yobga chiqarishda izchillik mavjud. Tadqiqotlarning o‘zi esa 
sinalgan usullarga, rejalashtiriladi va awaldan surilgan maqsad- 
larga mos keladi.
Texnologik evolutsiya bevosita tovar siyosatiga ta’sir ko‘rsatadi 
va firmaning tovarlar qopchig'ining tizimini awalgidan ko‘ra tez- 
roq o‘zgartirib turishga undaydi. Texnologik muhitga bog‘liqlikning 
kuchayganligi bozorni tahlil qilish va muhitni kuzatib borishning 
ahamiyatini oshirishni taqozo etadi.