Nashriyot-matbaaijodiy uyi

Termoelektr termometr erkin uchlari haroratining o'zgarishini kom-
pensatsiyalash usullari termojuft sovuq ulanmalari harorati o'zgarmas 
bo'lgandagina to'g'ri o'lchash mumkin. Ammo bu haroratlar o'zgarmas 
bo'lib qola olmaydi. Shuning uchun, termometrning sovuq ulanmasini 
o'lchash obyektidan nariroqqa haroratning o'zgarmas zonasiga olish lozim. 
Shu maqsadda maxsus kompensatsion (uzaytiruvchi) simlardan foyda-
laniladi. 
Yuqorida aytilganidek, termojuft bilan haroratni o'lchashda termojuft-
ning erkin uchlaridagi haroratning o'zgarishiga qarab tuzatish kiritiladi. 
Sanoatda avtomatik ravishda tuzatish kiritish uchun ko'prik sxemalar qo'lla-
niladi (2.7-rasm). 
45 

---

7 
i 
Ko'prik termojuftga ketma-ket ulanadi. Uning R
{
, R
2
, R
3
qarshiliklari 
manganindan, R
4
esa misdan ishlanadi. Rq qo'shimcha qarshilik ko'prikka 
berilgan kuchlanishni yetarli darajada ta'minlab berish uchun xizmat qiladi. 
Energiya o'zgarmas tok manbaidan olinganda uning o'zgarishiga qarab, 
ko'prikni turlicha darajalangan termojuftlar bilan ishlashga rostlash mumkin. 
Termopara kompensatsion ko'prikkacha termoelektrod simlar bilan 
ulanadi, ko'prikdan o'lchash asbobigacha esa mis simlar ulanadi. 
Termopara 2 erkin uchlarining darajalanish haroratida ko'prik 1 mu-
vozanat holatda bo'lib, ko'prikning ab uchlaridagi potensiallar ayirmasi 
nolga teng bo'ladi. Erkin uchlarining harorati o'zgarishi bilan birga R4 
qarshilikning qiymati ham o'zgaradi, natijada ko'prik muvozanati buziladi va 
uning ab uchlaridagi potensiallar ayirmasi o'zgaradi. Bu ayirmaning qiymati 
erkin uchlaridagi haroratning o'zgarishi sababli paydo bo'lgan TEYK ning 
teskari ishorali qiymatiga teng bo'ladi.