National researches of uzbekistan: conferences

Фойдаланилган адабиётлар :
1. Интернет материаллари.

---

37
Август 2022 10-қисм
Тошкент
‘‘ЎЗБЕКИСТОНДА ИЛМИЙ ТАДҚИҚОТЛАР: ДАВРИЙ АНЖУМАНЛАР:’’
BOSHLANG`ICH TA’LIM JARAYONIDA KO`RGAZMALILIKNING O`RNI
Umirova Mavjuda Tojiqulovna
Sirdaryo viloyati Xovos tumani 
22-umumta’lim maktabi boshlang`ich sinf o`qituvchisi
[phone]
Annotatsiya. Mazkur maqolada ta’lim sifatini oshirishda ko`rgazmalik asosida darslar 
tshkil etish ahamiyati, undan foydalanishning o`ziga xos qoidalariga amal qilgan holda tashkil 
etishhaqida ma’lumotlar berib o`tilgan.
Kalit so`zlar: boshlangich ta’lim, ko`rgazma qurol, tamoyillar, axborot texnologiyalari, texnik 
vositalar.
Boshlang`ich ta`lim jarayoni davlatimizning ta`lim - tarbiya tizimida umumiy o`rta ta`limning
dastlabki bosqichidir. Uning asosiy maqsadi bolalarda elmentar taszdagi o`qish, yozish, 
hisoblash ko`nikmalarini hosil qilishdan, obyektiv olam haqidagi tasavvurlarini rivojlantirish
hamda boshlang`ich talim jarayonining samaradorligini oshirish uchun uni takomillashtirish va
yangi yondashuvlar bilan boyitishdan iborat. Har qanday ta’lim-tarbiyaning asosiy maqsadi 
tegishli fanlardan o`quvchilarda bilim, ko`nikma va malakalarni hosil qilish, ularni xotirada yaxshi 
eslab qolishini ta’minlash va o`quvchilarni ulardan hayotda to`g`ri foydalana olishga o`rgatishdan 
iborat. Shu nuqtai nazardan didaktikaning asosiy tamoyillaridan biri ko`razmalilik tamoyildan 
unumli foydalanishdir.
Dars jarayonini ko`rgazmalili tashkil etish ham eshitish, ham ko`rish orqali o`quv materiallarini 
idrok qilish, ularni ongli va puxta o`zlashtirish, bilimlarning turmushdagi zaruriyatini anglab etishga 
asos soladi. ”Sinfga surat olib kirishing bilan soqov ham tilga kiradi” degan edi chex pedagogi Yan 
Amos Komenskiy. Mavzuga oid bilimni og`zaki tushuntirishda bir necha o`quvchiga yetib borishi 
mumkin. Yangi pedtexnologiya asoslari orqali esa yanada samaraliroq natijaga erishish ko`zda 
tutiladi. Masalan: turli ko`rgazmaliliklar yoki mavzuga oid turli multfilm, hujjatli filmlardan 
foydalanib, o`quvchida aqliy hujum tashkil etish bilan o`z uztida ishlashga undaydi. O`qituvchi
dars davomida mavzuni mustahkamlash bilan o`quvchida yangi olgan bilimini oshiradi. Aqliy 
hujum orqali nafaqat o`quvchining bilimining oshishiga balki o`qituvchi ham o`quvchining fikri 
orqali ruhiyatiga moslab darslarga har-xil pedtexnologiya usullaridan qo`llashi mumkin.
Darsda muallimning og`irini yengil qiluvchi narsa bu shubhasiz ko`rgazmali qurollardir.
O`quvchining intelektual salohiyatini oshirish, mavzuni fanlararo bog`lagan holda yangi
bilimlarni shakllantirish interaktiv jarayonda o`quvchilarning tabiatga nisbatan mas`ulligini
oshirish deb o`ylayman. Mavzuga oid rang – barang ko`rgazmali qurollar o`qituvchiga
yengillik yaratib qolmay, o`quvchilarning murakkab fan olamiga osonlik bilan kirib
borishida ham asqotadi. Qisqa ailib aytganda ko`rgazmali qurol va darslik pedagog uchun
juda zarur.
Ko`rgazmali qurollardan foydalanish metodi qadim zamonardan beri ishlatilibkelinayotgan 
eng qulay, samarali va tushunarli metod hisoblanadi. Zero, ko`rish orqali eshitishga nisbatan 
5 marta ko`proq va 13 marta ko`proq taktik organlarga nisbatan ko`proq ma’lumotni miyaga 
yetkazadi. Bu ma’lumotlar tez, oson va mustakam o`rhashib qoladi.
Ko`rgazmalilik metodi o`ziga xos tamoyillarga asoslanadi. Ko`rgazmali qurollardan
foydalanish qoidalari juda ko`p bo`lib, ayrimlarini ko`rsatib o`tamiz:
1. So`z bilan emas, namoyish bilan ko`proq, tez va oson tushunib olish mumkin.
2. Shuni unutmangki bola rang, shakl, tovush(ohang) orqali tezroq tushunadi.
3. Ko`rgazmalilik maqsad emas, vosita ekanligi unutmang.
4. Tushuncha, bilim aniq dalil va ko`rgazma bilan samarali ekanligi unutmang.
5. Ko`rgazmalilik faqat tomosha emas, balki bilim olishning manbai, izlanuvchanlik, 
ijodkorlikka o`rgatuvchi omildir.
6. Ko`rgazmali qurollardan foydalaning, ammo juda ko`p emas, chunki bu o`quvchi diqqatini 
bo`lib, charchatib, asosiysidan chalg`itadi.
7. Ko`rgazmali qurollarni o`quvchilar bilan birga tayyorlash samarali natija beradi.
8. O`zingiz bilmagan ko`rgazmali qurolini ishlataman deb ovora bo`lmang, uyalib qolasiz. 
Oldin o`zingiz yaxshilapb o`rganing.

---

38