Natriy tetraboratning fizik va kimyoviy xossalari

Izotoplari

Borning tabiiy izotoplari 2 xil bo‘lib, ¹⁰B izotopi tabiiy borning 19,8 % ulushini tashkil qiladi. Qolgan, 80,2 % bor izotopi esa ¹¹B dan iborat.
Bundan tashqari, Borning yana 13 xil radioaktiv izotopi olingan bo‘lib, ularning barchasi juda qisqa yarim yemirilish davriga ega. Eng barqaror radioaktiv bor izotopi bo‘lmish ⁸B ning yarim yemirilish davri atigi 770 msek ni tashkil qiladi.

Fizik xossalari

Bor – qattiqlik ko‘rsatkichi bo‘yicha eng yuqori darajali moddalardan biridir. U qattiqlik borasida faqat olmosdan keyin turadi. Shuningdek, yarimo‘tkazgich xossalari ham mavjud. Eng katta yorilishga chidamlilik ko‘rsatkichi aynan borga tegishli bo‘lib, u 5,7 GPa ni tashkil qiladi.

Olinishi va asosiy konlari

Nisbatan sof borni borovodorodlarni piroliz qilish usuli bilan olinadi. Bunday sof bor yarimo‘tkazgich materiallar tayyorlashda qo‘llaniladi. Tijorat maqsadlarida ishlab chiqariladigan borning 90% qismi kolemanit, kernit, ulkesit va tanakor minerallaridan olinadi. Jahon bo‘ylab eng katta bor konlari Turkiya davlati hududida, xususan, Eskishahar va Balikesir mintaqasidan aniqlangan. Yillik bor ishlab chiqarish hajmi dunyo bo‘yicha 4 million tonnani tashkil qiladi; tasdiqlangan bor konlari esa, 1 milliard tonna atrofida deb baholangan.
B₂H₆ → 2B + 3H₂
Metallotermiya usuli (ko’pincha magniy yoki natriy bilan qaytarib):
B₂O₃ + 3Mg → 3MgO + 2B
KBF₄ + 3Na → 3NaF + KF + B
Bor bromid bug’ini (1000-1200 ° C) volfram simida vodorod ishtirokida termik parchalanishi (Van Arkel usuli):
2BBr₃ + 3H₂ → 2B + 6HBr
Eng ko‘p bor ishlab chiqaruvchi mamlakatlar ham Turkiya va AQSh sanaladi. Jahon bor ishlab chiqarish miqdorining deyarli yarimini Turkiya ta’minlaydi. Yana taxminan 23% yillik ishlab chiqarish miqdori AQSH hissasiga to‘g‘ri kelsa, qolgan 27% borni boshqa mamlakatlar ishlab chiqaradi.