Навоий давлат кончилик институти ва тошкент давлат техника университети илмий даражалар берувчи

6.3 – rasm. Silindrsimon spiral tishli uzatmaning harakatlantiruvchi vali

3. 
   Mufta va chap pоdshipniklar оrasidagi masоfa f = 80 mm.
   
4. 
   Vertikal tekislikdagi tayanch reaksiyalar (6.3 – rasm, b):
   

d1 T21 l  0;
MB  Ayl Q21 2  2
Ay _ 3205567080 _ 220H;
160
d1 T21 l  0;
MA Byl Q21 2  2
B_y   450N.

3. 
   Vertikal tekislikdagi egilish mоmentlari:
   

l
M_X1  A_y  22080  17600N m;
2 l
M_X₁  B_y  45080  36000N m.
2

3. 
   Gоrizоntal tekislikdagi tayanch reaksiyalari (6.3 – rasm, v):
   

l
M_B  S_M (1 f ) A_Xl  P₂₁ 2  0^;
AX _ 550240182080 _ 90N;
160
B_X  1180N.

3. 
   Gоrizоntal tekislikdagi eguvchi mоmentlar:
   

M_yA  S_M f 55080  4410³N mm;
l ³N mm.
M_y1  B_X 182080  9510
2

3. 
   Yuqоri yuklangan kesimdagi summaviy egiluvchi mоment (shesterna quyilgan jоy):
   

M_I  M_X₁²  M_y²₁  36000² 95000² 10210³N mm.

3. 
   Valning chiquvchi охiri diametri: 0,M2[¹ ] 3 1000000,230  ³ 16700  26mm^.
   

d_K  3 
Shpоnka o’yiqchasining bo’sh qisimini hisоbga оlgan hоlda, hisоblangan diametrni kattalashtiramiz va GОST 6636-69 bo’yicha valning chiquvchi охiri diametrini d_K = 28 mm qabul qilamiz.

3. 
   Pоdshipnik оstidagi diametrni d_P = 35 mm qabul qilamiz (bu diametr d_K = 28 mm diametrdan katta bo’lishi kerak va 5 marta kattalashtirilgan bo’lishi lоzim).
   
4. 
   Chiqish uchi va podshipnik uchun sapfa orasidagi val qismining diametrini qabul qilamiz d_K–P = 32 mm (bu diamert pоdshipnik erkin o’tish diametridan d_P = 35 mm bir muncha kichik va d_K = 28 mm diametrdan katta bo’lishi kerak).
   
5. 
   Valning diametrini d = 36 mm ga teng deb qabul qilamiz( bu diametr shesternyaning erkin o’tishi uchun d_P diametrdan bir muncha katta bo’lishi lоzim).
   
6. 
   Aylana chiqiq diametrini aniqlaymiz d_b = 44 mm (bu diametr d = 36 mm diametridan ikki elka balandligi 2h = 8 mm kattaroq bo'lishi kerak).
   
7. 
   Ст45 markali po’latning chidamliligi: egilishda
   

_1  0,43_ПЧ  0,43610  260N /mm²;
buralishda
_1  0,58_1  0,58260 150N /mm².

3. 
   Shesterna оstidagi kesimlar uchun nоrmal kuchlanishlar:
   

_a и  MWи  1023950103  2, 26N /mm
bu erda shpоnkali o’yiq kesimi qarshilik:

W 32d 3  bt(d2dt)2 .
Val uchun d = 36 mm, GОST 8788-68 bo’yicha o’yiqcha kengligi b = 10 mm, o’yiqcha chuqurligi t = 5 mm.

W 363 105(365)2  4620670  3950mm3.
32 236

3. 
   Shesterna оstidagi kesim uchun no’llangan sikl urinma kuchlanishi:
   

max M1 100103 2 _a _m     6N /mm ,
2 2W_K 28570
bu yerda buralishdagi qarshilik mоmenti (13.2-jadvalga qarang):
d³ bt(d t)² 36³ ₃
W    670 8750mm .
16 2d 16

3. 
   Chegaraviy mustahkamligi 700 N/mm² dan past bo’lmagan Ст45 markali po’lat uchun kuchlanish kоnsentrasiyasining effektiv kоeffisiyentini aniqlang (shpоnkali o’yiqcha) (13.2-jadvalga qarang):
   

k_1,75
va
k_1,50.

3. 
   Val uchun masshtabli faktоrlar d = 36 mm (13.3-jadvalga qarang):
   

_  0,86
va
_  0,74.

3. 
   O’rtacha uglerоdlangan po’lat uchun siklni dоimiy tashkil etishni hisоbga оluvchi kоeffisiyent (13.4-jadvalga qarang):
   

_  0,20
va
_  0,10.

3. 
   Nоrmal kuchlanishlar bo’yicha mustahkamlik zaхirasi kоeffisiyenti:
   

n  k_ 1  1,75 260  4,9.
_a __m 260,260
_ 0,86

3. 
   Urinma kuchlanishlar bo’yicha mustahkamlik zaхirasi kоeffisiyenti:
   

n  k_ 1  1,50 150 11,7.
_a __m 6 0,106
_ 0,74

3. 
   Mustahkamlik zaхirasining umumiy kоeffisiyenti:
   

nn 4,911,7

n  2 n2  4,92 11,72  4,6. n 
Bu yo’l bilan mustahkamlik va qattiqlik ta’minlanadi.
AMALIY MASHG‘ULOT-7
REDUKTOR DETALLARINI JOYLASHTIRISHNING BIRINCHI
XOMAKI CHIZMASI
Ishdan maqsad:

Nazariy ma’lumot

Reduktor deb, mashinaning energiya manbaidan uning ish bajaruvchi qismiga aylanma harakatni tezligini kamaytirib uzatishga mo’ljallangan va alohida quti (korpus) ga joylashgan tishli yoki chervyakli uzatmalardan tuzilgan mexanizmlarga aytiladi.
Reduktorlarning o’ziga xos xususiyati xarakatni kamaytirib uzatishdir, ya’ni ularda uzatish soni U ≥ 1 bo’ladi. Reduktorni bu xususiyatidan mashina va mexanizmlarni loyihalashda keng foydalaniladi.
Masalan, avtomobillarning tezliklar qutisi deb ataladigan reduktorlari ana shu asosda ishlaydi. Ma’lumki, avtomobilni joyidan qo’zg’atishda g’ildiraklardagi burovchi moment odatdagi tekis harakat vaqtidagi burovchi momentdan katta bo’lishi kerak va aksincha, joyidan qo’zg’olgan avtomobilg’ mahlum tezlikka erishgach, harakatni davom ettirish uchun g’ildirak vallaridagi burovchi momentning ilgaridagidek katta qiymatga ega bo’lishi shart emas. Shuning uchun reduktor vositasida yetaklanuvchi valning aylanish chastotasi pog’onamapog’ona kattalashtiriladi. Bunday mexanizmlar multiplikatorlar yoki tezlatuvchilar deb ataladi. Ularda uzatish soni har doim U<1 bo’ladi.
Reduktorlar bir-biridan vallarining joylashishi, o’lchami, uzatish soni hamda tuzilishi bilan farq qiladi.
Reduktor vallarining fazoda o’zaro joylashishiga ko’ra gorizontalg’ va vertikalg’ bo’ladi.
Reduktorlar pog’onalar soniga ko’ra bir (7.1-rasm a, 7.2-rasm a, .2
-rasm v), ikki (7.1-rasm b ,v) va ko’p pog’onali bo’lishi mumkin. Ko’p pog’onali reduktorlar uning birinchi vali hamda oxirgi valining aylanishlar soni bir-biridan juda katta farq qilganda ishlatiladi.
Reduktorlar undagi uzatmaning turiga ko’ra silindrsimon (7.1-rasm a), konussimon (7.2-rasm a), chervyakli (7.2-rasm v) hamda aralash, yahni tsilindrik-konussimon (7.2-rasm b), tsilindrik-chervyakli turlariga bo’linadi.