Navoiy davlat konchilik va texnologiyalar universiteti

3.2-rasm. Priyomlar usuli bilan gorizontal burchakni o‘lchash sxemasi 
Ko‘rish trubasini zenit orqali aylantirib, teodolit doira o‘ng DO‘ holatiga 
keltiriladi. Yuqorida keltirilgan ishlar tartibini takrorlagan holda yana o‘sha burchak 
qayta o‘lchanadi. Bu ikkinchi yarim priyom bo‘ladi. 
Gorizontal burchaklarni hisoblashdan avval, bitta nuqtaga DCH va DO‘ 
holatida qaraganda kollimasion xatolik qiymatlari yarim priyomda tekshiriladi 
(2T30M tipidagi teodolit uchun bu oraliq 1' dan oshmasligi kerak). 
Yo‘l bo‘yicha chap tomonda o‘lchanayotgan burchakning qiymati:
DCH uchun β
1
= n
o‘
-n
ch
; 
DO‘ uchun β
2
= n
o‘
-n
ch
.
(3.1) 
Agar keyingi nuqta bo‘yicha sanoq avvalgi nuqta bo‘yicha sanoqdan kichik 
bo‘lsa, unga 360° qo‘shiladi. 
Gorizontal burchakni o‘lchash aniqligi quyidagi formula bilan tekshiriladi: 
β
1 
- β
2 
≤ 2t
(3.2) 
bu yerda t – teodolit bo‘yicha sanoq olish aniqligi (30"). 
Yarim priyomdagi burchak qiymatlari orasidagi farq 1' dan oshmasligi kerak. 
Teodolit yo‘li punktlarida ish olib borishda sharsimon adilakning 
pufakchasiga e’tibor berish kerak. Teodolitning ixtiyoriy holatida pufakcha
nol-punktdan 2 bo‘lmadan ko‘p chekinmasligi kerak. 
Burchaklarni o‘lchash jurnalida gorizontal burchaklarni hisoblash teodolitni 
teodolit yo‘li punktidan olmasdan turib bajariladi. (4) shart bajarilmagan hollarda 
gorizontal burchak takroran o‘lchanadi.

---

26 
3.1-jadval. 
Nuqta nomi 
DO‘ 
DCH 
Gorizontal doiradan 
olingan sanoqlar 
° ʹ ʺ 
Yarim priyomdan 
olingan burchaklar 
° ʹ ʺ 
Burchaklarning o‘rta 
qiymati 
° ʹ ʺ 
turgan
qaragan
O 
A 
DCH 
0° 04ʹ 30ʺ (1) 
172° 44ʹ 00ʺ (3) 
172° 44ʹ 30ʺ (7) 
B 
172° 48ʹ 30ʺ (2) 
A 
DO‘ 
180° 04ʹ 30ʺ (4) 
172° 45ʹ 00ʺ (6) 
B 
352° 49ʹ 30ʺ (5) 
Gorizontal burchakning oxirgi qiymati sifatida yarim priyomlarda 
hisoblangan burchaklarning o‘rta arifmetigi qabul qilinadi: 
β
о’r
=(β
1
 + β
2
)/2
 
 
(5) 
Dala jurnalidagi burchak qiymatlari ruchkada bajariladi. Xato hisoblashlar 
yozuvlari ostiga bitta to‘g‘ri chiziq chiziladi, ustiga esa to‘g‘ri natija yozib qo‘yiladi. 
2. Doiraviy priyom usuli. Agar bir nuqtada bir necha yo‘nalish orasidagi 
burchaklar o‘lchansa, bunda doiraviy priyom usuli qo‘llaniladi.