Navoiy davlat pedag ogika instituti fizika texnologiya fakulteti texnologik ta

Ishni bajarish tartibi

1. 
   Detalning nazorat qilinayotgan burchaklarining aniqligini tahlil qilish.
   
2. 
   Nazorat qilinayotgan burchakning nominal qiymatiga bog’liq holda o`lchash usulini tayinlash, o`lchash sxemasini tuzish va kerakli uskunalari mavjud burchak o`lchagichni tanlash.
   
3. 
   Talab qilinadigan o`lchov asbobining to`plamini yig’ish.
   
4. 
   Detalning har bir nazorat qilinayotgan burchaklarini o`lchash. O`lchashdan oldin va keyin priborni nol qiymatda tekshirib ko`ring.
   
5. 
   O`lchash natijalarini olish va ularni tahlil qilish.
   
6. 
   Nazorat qilinayotgan parametrlar bo`yicha detalning yaroqliligi to`g’risida xulosa qilish.
   

8- LABORATORIYA ISHI.

BERILGAN O‘TQAZISHLAR UCHUN DOPUSKLAR VA O‘TQAZISHLAR MA’LUMOTNOMASIDAN TESHIK VA VALNING MEYORLASHGAN OG‘ISHLARNI O‘RNATISH
Ishning maqsadi: Birikuvchi detallar uchun dopuskni, tirqish va tarnglikni hisoblash usullari bilan tanishish. Mashinasozlikda birikuvchi detallar otqazmalarini tanlash uslubini organish.


Ishni bajarish uchun kerakli material va jihozlar.

1. 
   Amaliy ishni bajarish uchun uslubiy kosatmalar.
   
2. 
   Qismning yigish chizmasi.
   
3. 
   Dopusklar va otqazmalar malumotnomasi.
   

Ishning mazmuni.
Tanishuv qismi

1. 
   Chizma boyicha otqazma turini aniqlash.
   
2. 
   Birikmaning har bir detaili uchun dopusklarini aniqlash.
   
3. 
   Birikmaning dopusk maydonlarini qurish.
   
4. 
   Birikmaning taranglik va tirqishini aniqlash.
   
5. 
   Xulosa qilish.
   

Nazariy qism
Qamrovchi va qamraluvchi sirtlar olchamlarining cheklamalarini qisqartirilgan mos ravishda teshik cheklamasini TD va val cheklamasini Td deb belgilaymiz. Ornatma deb detallar birikishining unda hosil boladigan tigizmasliklar yoki tigizliklar qiymati bilan aniqlanadigan xarakteriga aytiladi. Ornatma birikadigan detallarning nisbiy siljish (kochish) erkinligini va ularning ozaro siljishiga qarshilik darajasini xarakterlaydi. Teshik va val cheklama maydonlarining ozaro joylashuviga qarab ornatma tigizmaslikli (3.1-rasmga karang), tigizlikli yoki otuvchi (unda ham tigizmaslik, ham tigizlik hosil bolishi mumkin) bolishi mumkin. Turli ornatmalar uchun cheklama maydonlarining sxemalari 3.2-rasmda berilgan.
Tigimaslik S - teshikning olchami val olchamidan katta bolgandagi teshik va val olchamlarining ayirmasi (farqi). Tigizmaslik yigilma detallarning nisbiy siljishi imkoniyatini ta'minlaydi. Eng katta, eng kichik va ortacha tigizmasliklar quyidagi formula boyicha topiladi:
S_max = D_max -d_min; S_min = D_min - d_min; S_m= (S_max + S_min) / 2
Tigizlik N – val olchami teshik olchamidan katta bolganda val va teshikning yigishgacha bolgan olchamlari ayirmasi. Tigizlik detallarni yiggandan keyin ozaro qozgalmasligini ta'minlaydi. Eng katta, eng kichik va ortacha tigizmasliklar quyidagi formula bilan aniqlanadi.
N_max = d_max - D_min; N_min = d_min -D_max; N_m=(N_max - N_min ) / 2

3.1-rasm. Teshik va valning tigizmaslikli ornatmadagi cheklama maydonlari (teshikning chetlanishlari musbat, valning chetlanishlari manfiy).