Navoiyazot” aj “pvx, ks va M” ishlab chiqarish majmuasi 910-sonli “Xlor, xlor mahsulotlari va kaustik soda” sexining

12.6.6 Ishlab chiqarishni rejalashtirilgan holda to‘xtatishning asosiy qoidalari
Ishlab chiqarishni rejalashtirilgan holda to‘xtatish, ishlab chiqarish boshlig‘i yoki uning o‘rinbosarining yozma buyrug‘i bilan ish joyidagi ko‘rsatmalarga muvofiq birlashish buyrug‘iga muvofiq baklarni, qurilmalar va kommunikatsiyalarni bo‘shatish amalga oshiriladi.
Ishlab chiqarishni to‘xtatish bo‘limlar bo‘yicha quyidagi ketma-ketlikda amalga oshiriladi:
- Birlamchi tuzli eritmani olish;
- Ikkilamchi tuzli eritma olish va elektroliz;
- Xlor va vodorodni qayta ishlash;
- Xlorni suyultirish qurilmasi. Ishga tushirish davri uchun bug‘latish moslamasi bilan suyuq xlorni saqlash;
- Vodorod xlorid sintezi va yuqori tozalikdagi xlorid kislota ishlab chiqarish;
- Xlordan avariya chiqindilarini zararsizlantirish;
- Bug‘lanish va qattiq kaustik soda olish;
- Rezervuarlar parki va tayyor mahsulotlar ombori;
Kaustik soda ishlab chiqarishni to‘xtatishdan oldin, qo‘shni sexlarga va zavod dispetcheriga xabar berish kerak.


12.6.6.1 Birlamchi tuzli eritmani olish bo‘limini to‘xtatish (202-bino)
Birlamchi tuzli eritmani olish bo‘limi poz.V220001ABbakidan dag‘al tuzli eritmayetkazib berishni to‘xtatgandan so‘ng to‘xtaydi. To‘xtatish quyidagi ketma-ketlikda amalga oshiriladi:
- poz.V220001ABbaklari to‘liq bo‘shatilgunga qadar tuzni eritish hovuziga tuzni yetkazib berishni davom etish.
- hovuzlarni shamollatish uchun havo ta’minotini o‘chirish.
- poz.E220001issiqlik almashtirgichga bug‘ yetkazib berishni to‘xtatish, bug‘ kondensatini to‘kib tashlash.
- 2-sonli diafragmali jelobgadag‘al tuzli eritmasarfi to‘xtatilgandan so‘ng, reaktiv nasoslarni o‘chirish (2% natriy gipoxlorit eritmasi, 32% ishqor eritmasi).
- dastlabki reaksiya bakidagi aralashtirgichni to‘xtatish.
- poz.V220005 gazlarni eritish bakiga siqilgan havo yetkazib berishni o‘chirish, tuzli eritmani poz.V220006 ga to‘kib tashlash.
- reaktiv ta’minot nasoslarini o‘chirish (20 % li kalsinatsiyalangan soda, 1%li temir xloridi).
- poz.CT220002 loy hovuziga poz.V220006 va V220007 reaktorlarini bo‘shatish.
- poz.F220001SAB membrana filtri keyingi membranalarni yuvish bilan regeneratsiya rejimiga o‘tkazish.
- 3-sonli diafragmali jelobga dag‘al tuzli eritma sarfi to‘xtatilgandan so‘ng, reaktivlarni (natriy sulfit, xlorid kislota) yetkazib beradigan nasoslarni o‘chirish.
- poz.V220010AB idishlaridan tayyor birlamchi tuzli eritmani ikkilamchi tuzli eritma bo‘limiga o‘tkaziladi.
- loyni suvsizlantirilgandan so‘ng, foydalanish yo‘riqnomalariga muvofiq poz.F220002ABpress-filtrlarini va loy nasoslarini o‘chirish.
- press - filtridagi loyni siqilgan havo bilan puflash.
- tuz shlamini qo‘lda tushirish.
- membranali denitrifikatsiyalashbo‘limini o‘chirish:
• qurilmaga kuchsiz tuzli eritma yetkazib berish klapanini yopish;
• natriy sulfit eritmasi va xlorid kislota eritmasini yetkazib berishni o‘chirish;
• poz.P220101AB nasosni o‘chirish;
• kuchsiz tuzli eritma, aylanma sovutish suvi quvurlarini to‘kib tashlash;
• poz.V220101 va V220104 rezervuarlarini bo‘shatish;
• poz.P220111 nasosning chastotasini (15-20) Hz gacha kamaytirish;
• sovutilgan tuzli eritmani NF membrana agregatiga yetkazib berishni to‘xtatish va poz.P220112 nasosni to‘xtatish;
• poz.P220111 va P220103AB nasoslarini to‘xtatish;
• NF membrana agregatini bo‘shatish;
• filtrni tuzsizlantirilgan suv bilan 30 daqiqa davomida elektr o‘tkazuvchanligi 150 µS/cmdan kam bo‘lguncha yuvish;
• poz.V220107AB bakida natriy gidrosulfitning 1% eritmasini tayyorlash;
• nasos poz.P220106AB bilan eritmani NFmembrana agregati orqali 30 daqiqa davomida aylantirish;
• poz.P220106AB nasoslarini o‘chirish.
- sovutish bilan denitrifikatsiyalash bo‘limini o‘chirish:
• poz.C220101 sovutish moslamasini va poz.P220107AB nasosini to‘xtatish;
• poz.P220104AB va P220108AB nasoslarini to‘xtatish, tuzli eritma quvurini bo‘shatish;
• barcha qoldiqlar suvsizlantirilgandan so‘ng, poz.С220102 sentrafugasini to‘xtatish;
• tuzli eritmani poz.V220109 va V220110 baklaridan poz.V220111 bakiga to‘kib tashlash, u yerdan poz.V220106 bakiga va undan keyin tuzni eritish uchun boradi;
• poz.P220109AB nasosini to‘xtatish;
• poz.V220112 bakidagi sathiminimalgacha pasaygandan so‘ng, poz.P220110 nasosni o‘chirish;
• poz.P220113AB nasoslari bilan poz.E220104 issiqlik almashtirgichning quvur bo‘shlig‘ini aylanma tuzli eritma bilan yuvish;
• poz.P220113AB nasoslarini to‘xtatish.


12.6.6.2 Ikkilamchi tuzli eritma olish va elektroliz bo‘limini to‘xtatish (203-bino)
- poz.V230001 idishidan birlamchi tuzli eritma ishga tushgandan keyin, poz.P230001AB nasoslarni to‘xtatish va poz.E230001 issiqlik almashtirgichga to‘yingan bug‘ yetkazib berishni to‘xtatish.
- poz.T230001AB ion almashinadigan (xelat) qatronlari yuklangan ustuni keyingi membranani yuvish bilan regeneratsiya rejimiga o‘tkaziladi;
- reaktivlarni yetkazib berish nasoslarini o‘chirish(ishqorlar, xlorid kislota);
- poz.V230002baki to‘liq bo‘shatilgunga qadar elektrolizatorlarga ikkilamchi tuzli eritma berish;
- elektroliz bo‘linmasini o‘chirish:
• azot sarfini 50 Nm³/h gacha oshirish;
• anolitga xlorid kislota yetkazib berishni to‘xtatish;
• elektr tokini berishni to‘xtatish va to‘g‘irlagich ajratgichini o‘chirish;
• katodga tuzsizlantirilgan suv yetkazib berishni to‘xtatish;
• vodorodning asosiy quvuriga azot yetkazib berish;
• xlorni absorbsion kollonasiga yuborish;
• elektrolizyorda qolgan gazni yo‘qotish uchun tuzli eritma va aylanmakatolitning minimal sarfini 30 daqiqa davomida saqlash;
• katolit aylanishini va tuzli eritma ta’minotini to‘xtatish;
• elektrolizyorni asosiy quvurlardan ajratib olish;
• suyuqlikni elektrolizyordan to‘kib tashlashdan oldin, xlorli gaz va vodorod gazini yangi tuzli eritma va yangi ishqor bilan almashtirish orqali yo‘qotish;
• anolit va katolitnianod va katod tashlanmabakiga tushirish;
• elektrolizyorni toza suv bilan yuvish.
- rektifikatsiya bo‘limini o‘chirish:
• elektrolizyorga tuzli eritma yetkazib berish klapanini qo‘lda yopish (230LV-03003);
• poz.Р230002АВ nasoslarni o‘chirish;
• poz.Р230001АВ nasoslarni o‘chirish;
• poz.Р230101АВ nasoslarni o‘chirish;
• birlamchi tuzli eritma nasosini o‘chirish;
- kuchsiz tuzli eritmani xlorsizlantirish bo‘limini o‘chirish:
• 230AV-15002 klapanni qo‘lda yopish orqali xlorsizlanish ustuniga kirishda xlorid kislota ta’minotini o‘chirish;
• 230AV-15003 klapanni qo‘lda yopish orqali dexlorlash ustunining kirish qismidagi ishqor ta’minotini o‘chirish;
• poz.PA230203 vakuum nasosini o‘chirish;
• poz.PA230202AB vakuum nasoslarini o‘chirish;
• 230-FV-15002 klapanni qo‘lda yopish orqali xlorsizlantirilgantuzli eritma quvuriga natriy sulfit eritmasini ta’minotini o‘chirish;
- xloratlarni parchalash moslamasini o‘chirish:
• qayta ishlangan xlorni poz.R230102 reaktoridan avariya xlorini qayta ishlash bo‘limiga absorbsiyalanishi uchun chiqarib yuborish;
•poz.Е230104 isitgichiga bug‘yetkazib berishni to‘xtatish;
• 230FV-14001 klapanni qo‘lda yopish orqali xlorid kislota ta’minotini o‘chirish;
• 230FV-14002 klapanini qo‘lda yopish orqali reaktorga kuchsiz tuzli eritmayetkazib berishni o‘chirish;
• reaktordagi sath minimal qiymatga tushirilgandan so‘ng, tuzli eritmani poz.V230105 idishiga to‘kish.

12.6.6.3 Vodorod va xlorni qayta ishlash bo‘limini to‘xtatish (204 - bino)

Xlorni qayta ishlash
Bo‘linmani to‘xtatish faqat elektroliz bo‘limi to‘liq to‘xtatilgandan so‘ng amalga oshiriladi.
- xlorli suvni yuvish ustunidan chiqarib yuborish;
- poz.P240001AB nasoslarni o‘chirish;
- sulfat kislotani xlor gazining quritish ustunlaridan suyultirilgan sulfat kislota rezervuarigayuborish;
- ustunlar va rezervuarlarni chiqindilardan tozalash.
Vodorodni qayta ishlash
- katta reflyuksion klapanini asta-sekin ochish;
- reflyuksion klapanni to‘liq ochgandan so‘ng, chiqarib yuborish quvuridagi klapanni asta-sekin ochish; sintez pechining to‘liq to‘xtashi haqida xabar kelgandan so‘ng, sintez uchun vodorod yetkazib berish klapanini asta-sekin yopish va vodorodni bo‘shatish uchun vodorodni bo‘shatish klapanini ochish;
- poz.T240101 vodorod yuvish ustunining kirish qismidagi klapanni yopish;
- gazni siqib chiqarish uchun azot klapanini ochish (azot bosimi taxminan 5 kPa).
- vodorodni qayta ishlash blokini ajratish, jihozning reflyuksionklapanini ochish, vodorod kompressorining kirish klapanini yopish, so‘ngra kompressor chiqishidagi klapanini yopish va kompressorni o‘chirish;
- katta reflyuksionklapanini yopish;
- tizimdan vodorodni bo‘shatish klapani va vodorodni taqsimlash maydonchasiyordamida olib tashlash.
Chiqindi xlor gazini qayta ishlash (avariya chiqindilarini xlordan tozalash)
Bo‘linmani to‘xtatish faqat ishlab chiqarish to‘liq to‘xtatilgandan keyin bo‘lishi mumkin.
- xlorli gaziniyetkazib berishni to‘xtatgandan keyin poz.CA240201AB ventilyatorni to‘xtatish;
- aylanma nasoslarning chiqishidagi klapanlarni yopish, nasoslarni to‘xtatish;
- sovutish suvini absorbsiya ustunlarining sovutgichlariga yetkazib berishni to‘xtatish.
12.6.6.4 Bug‘latish moslamasi bilan xlorni suyultirish bo‘linmasini to‘xtatish (205-bino)
Xlorni suyultirish
To‘xtatish ishga tushirishning teskari ketma-ketligida amalga oshiriladi:
- vodorod xlorid sintezi va quritish bo‘linmasiga boradigan yo‘ldosh gazlarni yuborish klapanini yopish;
- quyidagi ketma-ketlikda klapanlarni yopish: poz.E250003AB xlorni suyultirgichni oziqlantiruvchi klapanini; xlor suyultirgichning chiqarish klapanini; muvozanatlovchi quvurning klapani, poz.V250001ABС suyuq xlor saqlash rezervuarining kirish klapani.
- ishlatish bo‘yicha yo‘riqnomaga ko‘ra freon sovutgichi agregatini to‘xtatish;
- havo chiqishining ajratuvchi klapanini yopish;
- moy sovutgichini chiqish va kirish klapanlarini yopish;
- kuchlanishni o‘chirish;
- suyultirish, bug‘lanish va aloqa uskunalarini to‘xtatish va bo‘shatish; toza suv bilan yuvib tashlash va azot bilan gazlarda xlorning qoldiq konsentratsiyasi 1 mg/m³ dan oshmagan holda tozalash.
Suyuq xlorni bug‘latish
- poz.E250001 bug‘latgichiga suyuq xlorni yetkazib berish klapanini yopish, pos.E250002 isitgichning bug‘ klapanini yopish, poz.E250001 bug‘latgichiga boradigan issiq suvning kirish klapanini yopish, vodorod xloridni sintez qilish va quritish blokiga boruvchi xlor gazini yuborish klapanini yopish.
12.6.6.5 Vodorod xlorid sintezi va yuqori tozalikdagi xlorid kislotasini ishlab chiqarish bo‘linmasini to‘xtatish (206 - bino)
Vodorod xlorid sintezi va yuqori tozalikdagi xlorid kislotasini olish bo‘linmasi elektroliz bo‘linmasi to‘xtaganidan keyin to‘xtatiladi.
- barcha vodorod xloridni absorbsiya tizimiga o‘tkazish;
- poz.R260001ABC vodorod xlorid sintezi pechida vodorod va xlor reaksiyasi paytida vodorod xlorid portlovchi gaz hosil bo‘lishining oldini olish uchun avval xlor, keyin vodorod sarfini kamaytirish kerak;
- tugmani bosib pechni to‘xtatish va 20 daqiqa davomida tozalash uchun azot yuborish.
- zavod tarmog‘iga bug‘yetkazib berishni to‘xtatish va 260PV-01006 klapanini bosimni yo‘qotish uchun ochish;
- vodorod xloridni quritish tizimlarini o‘chirish (chuqur muzlatish uskunalari, sulfat kislota bilan uch bosqichli quritish ustunlari, aylanma sulfat kislota nasoslari):
• umumiy vodorod xlorid ta’minot klapanini o‘chirish, tizimni bo‘shatish va azot bilan to‘ldirish;
• sulfat kislotani poz.V260015 chiqindi sulfat kislota bakiga to‘kish;
• ishlatilgan xlorid kislotasini poz.V260009bakiga to‘kish;
• vodorod xloridni tizimdan 0,5% (hajmiy) dan kam miqdorda qolganda va ozmiqdorda bosimni saqlash.
- xlorid kislotasini olish uchun absorbsiya tizimini o‘chirish; absorberlarni, xlorid kislota rezervuarlarini va kommunikatsiyalarni bo‘shatish; toza suv bilan yuvib tashlash va gazlarda xlorning qoldiq konsentratsiyasi 1 mg/m³ ga qadar azot bilan tozalash.


12.6.6.6 Bug‘latish va qattiq kaustik soda ishlab chiqarish bo‘linmasini to‘xtatish(207-bino)
50 % li ishqoriy eritma bo‘limini to‘xtatishdagi jarayonlar:
- poz.E270001 bug‘latgichiga bug‘ yetkazib berishni yopish;
-270FIC-02002 rostlagichini o‘chirish;
- poz.P270004AB 32% ishqorli nasoslarni o‘chirish, poz.P270003AB 36% ishqorini yuborish, poz.P270002AB 42% ishqorni yuborish, poz.P270001AB 50%ishqorni yuborish;
- poz.P270005AB suv halqali vakuum nasosini va poz.P270006AB bug‘ kondensati nasosini o‘chirish;
- barcha bug‘latish uskunalarini, ishqor quvurlarni va yordamchi muhit quvurlarini bo‘shatish;
- bo‘shatilgandan keyin tuzsizlantirilgan suv bilan yuvish.
Donador kaustik sodasi olishni to‘xtatish jarayonlari:
- 50% ishqor eritmasini 270LV-07010 klapan bilan dastlabki konsentratorga yetkazib berishni o‘chirish;
- poz.P270012AB saxaroza nasosini o‘chirish;
- aylanma eritilgan tuzning harorati rostlagichini 410⁰C ga o‘rnatish;
- kustik soda donadorlash moslamasini, qadoqlash tizimini va ishqor changni tozalash tizimini o‘chirish;
- 98% ishqor oxirgi konsentratorining quvuriga 1-2 soat davomida bug‘latish uchun, poz.V270006 flash-bug‘latgichga va poz.V270007 taqsimlagichiga bug‘ yuborish;
- eritilgan tuz nasoslarini o‘chirish, eritilgan tuzning baypass quvuridagi klapanni ochish, eritilgan tuzni o‘z oqimi bilan poz.V270009rezervuariga to‘kib tashlash;
- eritilgan tuz isitish uchun bug‘ ta’minotini klapanlarini o‘chirish;
- poz.V270010 saxaroza eritmasi tayyorlash rezervuarini bo‘shatish, rezervuar va quvurlarni tuzsizlantirilgan suv bilan yuvish;
- azot ta’minotini o‘chirish;
- quvurlar va uskunalarni bug‘langandan so‘ng, sovutgandan va quritgandan keyin tuzsizlantirilgan suv bilan yuvish.
Qadoqlash tizimini to‘xtatish jarayonlari:
- barcha mavjud donador kaustik soda qadoqlangandan so‘ng, qadoqlash mashinalarini o‘chirib qo‘yish;
- quvvat manbai va boshqaruv blokini o‘chirish.
12.7.6.7 Rezervuarlar parki va tayyor mahsulotlar omborini to‘xtatish (209-bino)
- pos.V290005 32%kaustik soda rezervuarini bo‘shatgandan keyin, poz.P290005AB nasoslarni o‘chirish. Uskunalar va kommunikatsiyalarni yuvish va siqilgan quritilgan havo yoki azot bilan puflash.
- tayyor mahsulotlar (50% kaustik soda, xlorid kislotasi, natriy gipoxlorit) va konsentrlangan sulfat kislota iste’molchilarga berilgandan so‘ng, baklar, nasoslar va kommunikatsiyalarni yuvish va siqilgan quritilgan havo yoki azot bilan puflash.