Nazariya va amaliyotda korporativ boshqaruv

4 -mavzu. KORPORATIV BOSHQARUV PRINSIPLARI


Reja:

1. 
   Iqtisodiy hamkorlik va rivojlantirish qo‘mitasining (IHRQ) Korporativ boshqaruv prinsiplari.
   
2. 
   Aksiyadorlarning huquqlari.
   
3. 
   Direktorlar kengashining majburiyatlari.
   
4. 
   Axborot oshkoraligi va shaffofligi.
   

4.1. Iqtisodiy hamkorlik va rivojlantirish qo‘mitasining (IHRQ) korporativ boshqaruv prinsiplari
1999-yil Iqtisodiy hamkorlik va rivojlanish tashkiloti korporativ boshqaruv prinsiplarining imzolanishi Iqtisodiy hamkorlik va rivojlanish tashkiloti a’zo mamlakatlarining bu boradagi tajribalarini umumlashtirishga olib keldi, Prinsiplarning o‘zi esa, jumladan, o‘tish iqtisodiyotiga ega mamlakatlar uchun andozalar va yo‘l-yo‘riqlar potensial modelli to‘plamiga aylandi. Kompaniya intilishi lozim bo‘lgan korporativ boshqaruv asosiy ko‘rsatkichi korporativ boshqaruv samaradorligi hisoblanadi. Jahon bankining ta’rifiga ko‘ra, samarali korporativ boshqaruvga xos bo‘lgan jihatlar quyidagilar hisoblanadi: «shaffoflik»; kompaniya faoliyat haqida moliyaviy va boshqa axborotlarni ochish; menejment faoliyati ustidan ichki nazorat jarayonlari; barcha aksiyadorlar huquqlarini himoya qilish va ta’minlash; direktorlarning kompaniya strategiyasini belgilash, biznes-rejalar tasdiqlash, boshqa muhim qarorlar qabul qilish, menejerlar tayinlash, ularning faoliyatini nazorat qilish, zarur hollarda menejerlarni ishdan bo‘shatishda mustaqilligi.
Iqtisodiy hamkorlik va rivojlanish tashkiloti samarali korporativ boshqaruvning quyidagi jihatlarini ajratib ko‘rsatadi: halollik - investorlarning o‘z mablag‘lari himoyalanishiga ishonch; «shaffoflik» - kompaniyaning o‘z moliyaviy ahvoli ishonchli va to‘liq axborotni o‘z vaqtida ochish; hisobdorlik - menejerlar kompaniya mulk egalariga hisobot beradi; javobgarlik - kompaniyaning qonunlar va axloqiy me’yorlarga rioya qilish.
Samarali korporativ boshqaruv natijasi mahalliy miqyosda ham, global miqyosda ham namoyon bo‘ladi: kompaniya miqyosida samarali korporativ boshqaruv kompaniyaning aksiyadorlar va barcha manfaatdor shaxslarning manfaatlarini himoya qilgan holda maksimal foyda olishini ta’minlaydi; davlat miqyosida samarali korporativ boshqaruv xususiy sektor, fond bozori va butun iqtisodiyotning rivojlanishiga xizmat qiladi; jahon miqyosida samarali korporativ boshqaruv xalqaro moliya bozori strukturasini shakllantirishda moliya inqirozining ro‘y berish riskini pasaytirishga imkon beradi.
Korporativ boshqaruv an’anaviy konstepstiyasiga muvofiq kompaniya farovonligining o‘sishi bilan uning aksiyadorlari farovonligi ham o‘sadi. Biroq zamonaviy konstepstiya aksiyadorlar farovonligi kompaniya farovonligidan farq qilishi va bu kompaniya va uning aksiyadorlari turli maqsadlarga ega bo‘lishi mumkinligi bilan bog‘liq ekanligini tan oladi. SHu sababli samarali korporativ boshqaruv maqsadi - korporativ munosabatlar barcha qatnashchilarining manfaatlar muvozanatini tan olish hisoblanadi.
Korporativ boshqaruvning asosiy tamoyillariga quyidagilarni kiritishimiz mumkin: