Nazariya va amaliyotda korporativ boshqaruv

15.2. Baholashga yo‘naltirilgan menejment
Korporativ boshqaruvda baholashga yo‘naltirilgan menejment kompaniyaning qiymatini o‘sishini ta’minlovchi asosiy faoliyatlardan biri bo‘lib, bunda kompaniya qiymatini faoliyat natijalarini baholashga yondashiladi.
Baholashga yo‘naltirilgan menejment shunday jarayonti, eto protsess bunda qabul qilingan qarorlar va strategiyalar kompaniyaning istiqbolli rivojlanishiga, uning qiymatini o‘sishiga va aksionerlarning moddiy farovonligini oshishiga olib keladi. Ushbu jarayon bunday natijalarga erishishiga yo‘naltirigna qaror va strategiyalarni qabul qilishda moliyavuiy hisobotlar, tahlillar va prognozlarga suyanadi. Baholashga yo‘naltirilgan menejmentda maxsus boshqaruv qarorlarni quyidagi to‘rtta ko‘rsatkichlarni tahlili asosida qabul qilinadi:

• 
  g – pul tushumining o‘sish tempi;
  
• 
  – sotish rentabelligi;
  

– – kompaniyaning kapitalga bo‘lgan solishtirma ehtiyoji;

• 
  WACC – kapital bahosining o‘rtacha solishtirma qiymati.
  

YUqoridagi formulalardagi ko‘rsatkichlar quyidagilardir:

• 
  NOPAT (Net Operating Profit After Tax) – sof operatsion foyda bo‘lib, menejerning faoliyatining samaradorligini baholash uchun optimal ko‘rsatkichdir; V – pul tushumi; OK – operatsion kapital.
  

Ushbu ko‘rsatkichlar kompaniyaning qiymatiga turlicha ta’sir ko‘rsatadi. Sotish hajmining o‘sishi va sotish rentabelligini ko‘tarilishi kompaniyaning serdaromadliligini ko‘rsatadi. Kapitalning solishtirma ehtiyojining miqdori esa kompaniya qiymatiga salbiy ta’sir ko‘rsatadi, chunk uning miqdori kapital harajatlarni ko‘rsatadi.
Korporativ boshqaruvda baholashga yo‘naltirilgan menejmentda “korporativ baho” ko‘rsatkichidan ham foydalanish maqsadga muvofiqdir. Korporativ baho – bu investitsiyalangan kapitalning rentabelligidir (EROIC – Expected Returnon Invested Capital):
(11.2.1)³⁷
Agar boshqaruvda EROIC>WACC tenglik sodir bo‘lsa, u holda investitsiyalangan kapital asosida amalga oshirilayotgan faoliyatdan olingan daromad harajatlardan ortganligini, bu esa menejment kompaniya qiymatini o‘sishiga ijobiy ta’sir ko‘rsatgani aniqlanadi. Demak, korporativ boshqaruvdagi qabul qilingan boshqaruv qarorlari va strategiyalar to‘g‘ri tanlab olingan. Agar yuqoridagi tenglikni aksi bo‘lsa, ya’ni EROICJahon amaliyotida ayrim hollarda kompaniyaniy qiymatini tahlil qilishda kichik davrlarga ajratgan holda ham baholab boriladi. Agar kompaniya qiymati davrlarga ajratib baholanib borilganda ko‘p vaqt intervallarida mazkur qiymatning pasayib ketganligi kuzatilsa, bunday hollarda o‘sishiga va kamayishiga ta’sir ko‘rsatayotgan faktorlar chuqur tahlil qilinadi. Tahlillar natijasida kompaniya qabul qilgan boshqaruv qarorlar va strategiyalarini o‘zgartirishga majbur bo‘ladi va o‘zgartiradi. SHuning uchun kompaniya qiymatini baholashda baholashga yo‘naltirilgan menejmentdagi faktorlardan foydalangan holda vaqt intervallarida tahlil qilib borish, bunda asosan, kompaniya analitiklarni jalb etishi maqsadga muvofiqdir. Analitiklarning bergan tahliliy natijalari asosida boshqaruv qarorlarni va strategiyalarni qayta ko‘rib chiqish, zaruriyat bo‘lsa o‘zgartirish kerak.