Neft asosida olinadigan smolalardan lak va emal olish jarayonlarining muqobil sharoitlarini

2.3. Moylarni kislota va ishqorlar yordamida tozalash 
Moylarni sulfat kislota yordamida tozalanganda moy fraksiyasidan 
smolasimon asfalten moddalar, tо‗yinmagan uglevodorodlar, naften kislotalari 
qisman azotli va oltingugurtli birikmalar, politsiklik aromatik uglevodorodlar 
ajratib olinadi.
Sulfat kislotasi bilan qayta ishlangan moy fraksiyasi ikki qavatga ajraladi. 
Pastki qavatda - nordon gudron - о‗z tarkibida reaksiya mahsulotlari, kislotani 
ortiqchasini, birikmalarni (kislotada erigan) va mexanik ravishda pastki qavatga 
tushib qolgan moylarni ushlab turadi. Yuqori qavatda - nordon moy - uni 
tarkibida moy uglevodorodlari va juda oz miqdorda moyda erigan kislota qoldigi 
va reaksiya mahsulotlari bо‗ladi [69].
Sulfat kislota bilan tozalash jarayonining parametrlari xom ashyoni 
kimyoviy tarkibiga, yopishqoqligiga, tozalangan mahsulotni talab darajasiga 
bog‗liq bо‗lib, har bir vaziyatda tajriba yо‗li bilan aniqlanadi. 
Moyni tozalash natijalari jarayonni haroratiga, kontakt vaqtining 
davomiyligiga, sulfat kislotani konsentratsiyasiga va miqdoriga, kislotani quyish 
tartibiga bog‗liqdir. Lekin, yopishqoq moylarni past haroratda tozalash qiyin, 
chunki moy kislota bilan yomon aralashadi va gudronni chо‗kishi qiyinlashadi.
 
Tajribada tozalash quyidagi haroratlarda olib boriladi: 
Moyni yopishqoqligi
50
o
C, MM
2
/c 
18-25 
10-17 6-9 
3-5 
2-2,5 
Tozalash harorati, 
o
C 
55-60 
10-17 40 
30-35 20-25 
 
Kislotaning konsentratsiyasi va sarflash miqdori. Tozalash uchun 92-
96% li sulfat kislotasi olinadi. Konsentratsiya 90% dan kam bо‗lsa kislotani 
aktivligi pasayib ketadi. Tutab turgan sulfat kislota sulfokislotalarni hosil 
bо‗lishini tezlashtirib yuboradi. Uni rangsiz, meditsinada qо‗llaniladigan moylar 
olish uchun ishlatiladi. Tozalash natijasida kislotani konsentratsiyasi pasayadi. 

---

35 
Gudron tarkibida 25% dan 70% gacha reaksiyaga kirishmagan sulfat kislota 
bо‗ladi [70-71]. 
Sulfat kislotani jarayon uchun sarflanadigan miqdori xom ashyoni sifatiga, 
tozalash darajasiga qо‗yiladigan talabga bog‗liq. Kislota qancha sarflansa 
olinayotgan moyning rangi shuncha toza bо‗ladi. Distillyat moylarni 
tozalanganda kislotani sarfi 3-10% mass ni tashkil qiladi, qoldiq moyni 
tozalanganda kislota sarfi 15-20% mass gacha yetadi. Tutaydigan sulfat kislotani 
parfyumeriya va meditsina moylarini olishdagi sarfi 50-60 % mass ga yetadi.