Neft asosida olinadigan smolalardan lak va emal olish jarayonlarining muqobil sharoitlarini

I bob bo„yicha xulosa 
1. Ko‘plab adabiyotlar bilan tanishib chiqganimizda neftni qayta ishlash 
jarayonlarida bitum olish jarayonigacha o‘rganilgan. Neftni qayta 
ishlash texnologiyalarida ham oxirgi mahsulot bitum ekanligini ko‘rish 
mumkin. Adabiyotlarda smolalar sintezi va smolalarni neft (bitum) dan 
ajratib olish, ulardan lak, emal, yelim va bo‘yoqlar tayyorlash 
jarayonlari kam o‘rganilgan. 
2. Adabiyotlarda berilgan ma‘lumotlarga tayangan holda smolalarni neft 
(bitum) dan ajratib olish texnologiyalarini hamda sintez usullaridan 
foydalanib polietilenadipamid, melamin-furfurol, fenol-formal‘degid, 
mochevina-furfurol kabi smolalarni sintezlash, olingan smolalarni 
fraksiyalash, eng yaxshi uchuvchan erituvchilarni tanlash, lak, emal 
olish, smolalarga pigmentlar qo‘shib bo‘yoqlar tayyorlash jarayonlarini 
o‘rganishni maqsad qilib qo‘yildi. 
 
 

---

29 
II bob. Tajriba qismi 
 
2.1. Neft mahsulotlarini begona komponentlardan tozalash 
Qoldiq moylarni gudron va yarim gudronlardan ishlab chiqariladi. Bu 
fraksiyalarda ayniqsa smolali neftlardan olingan bо‗lsa 50% gacha smola va 
asfalten bо‗ladi. Smola-asfaltenli birikmalarni asfaltenli birikmalar erituvchida 
deyarli erimasdan chо‗kmada qoladi. Erituvchi sifatida murakkabligi selektiv 
erituvchini qо‗llashga yо‗l bermaydi. Shuning uchun moyni qimmatbaho 
uglevodorodlari uchun erituvchi tanlanadi. Smola-suyuq propan ishlatiladi. 
Moy uglevodorodlarining propandagi eritmasidan smolalar 50-85
0
C 
oralig‗ida yengil ajraladi [49].
Haroratni yuqori darajasi propanni kritik harorati bilan (96,8
0
S) 
chegaralanadi. Propanning harorati kritik temeraturaga yaqinlashgani sari uning 
eritish qobiliyati pasayadi, moyni uglevodorodlari qisman smolalar bilan 
chо‗kib qoladi. Buning natijasida moyning chiqishi pasayadi. Past haroratda 
buni teskarisi bо‗lib suyuq propanni eritish qobiliyati ortadi va 40
0
S da smolalar 
propanda eriydi va moyni sifati pasayadi [51-52].
Jarayon kolonnada olib boriladi. Propan kolonna tagidan beriladi, moylar 
esa tepa qismidan, kolonnani tepa qismida harorat 70-75
0
S va pastki qismida 50-
60
0
S bо‗ladi. Kalonnani tepa va pastki qismida haroratni har xil ushlab turish 
natijasida moydan smola va asfaltenlarni tо‗liq ajratib olinadi. Haroratni bu 
farqiga deasfaltlash gradiyenti deyiladi. Propanni suyuq holda ushlab turish 
uchun jarayonni 4-4,5 Mpa da olib boriladi [53].
Erituvchini va boshlang‗ich mahsulotni nisbatini tajriba yо‗li bilan 
topiladi va u xom-ashyodagi uglevodorodlar soniga bog‗liq. Uglevodorodlar 
miqdori qancha kо‗p bо‗lsa propan bilan boshlang‗ich mahsulot nisbati ham 
shuncha kо‗p bо‗ladi. 
Propan va boshlang‗ich modda 4:1 dan 8:1 gacha bо‗lgan nisbatda 
olinadi. 

---

30 
Propanni miqdorini ma‘lum darajagacha oshirish deasfaltizat sifatiga 
yaxshi ta‘sir kо‗rsatadi, smolali-asfaltenlarni chо‗ktirish tezlashadi. Deasfaltdash 
jarayonini bir bosqichda olib borish mumkin lekin olingan mahsulotni sifati ikki 
bosqichli jarayonda kо‗ngildagidek bо‗ladi. Birinchi bosqichda olingan asfalt 
eritmasidan qimmatbaho uglevodorodlarni ajratib olish uchun ikkinchi 
bosqichda deasfaltlanadi. Ikki bosqichli sxemada gudrondan moyni olish 10% 
ga ortadi. I va II bosqich deasfaltizatlari sifat bо‗yicha katta farq qiladi. II 
bosqich deasfaltizatidan juda yopishqoq moylar olinadi [54-56].