Neft asosida olinadigan smolalardan lak va emal olish jarayonlarining muqobil sharoitlarini

Seolitlar: kristall panjarasidagi g‘ovaklarining o‘lchamlari muayyan va 
o‘zgarmas bo‘lgan sintetik sorbentlar bo‘lib, ularning molekulyari elaklar 
deyiladi [60]. 
Adsorbsiya vaqtida birinchi navbatda katta dipol momentiga ega bо‗lgan 
qutbli xususiyatli moddalar shimiladi, sо‗ngra qutbli xususiyatga ega bо‗lmagan 
moddalar shimiladi. Shu xususiyatiga kо‗ra neft maxsulotlarini tarkibidagi 
uglevodorod komponentlarini quyidagi tizimda yozsak bо‗ladi: smolasimon 
asfalten moddalar 

og‗ir aromatik uglevodorodlar 

о‗rta molekulali aromatik uglevodorodlar 

yengil aromatik uglevodorodlar 

naften va parafin 
uglevodorodlar [61-63]. 
Bu 
uglevodorod 
gruppalari 
adsorbentga 
navbatma-navbat 
shimilish 
xususiyatiga 
ega 
bо‗lishlari bilan birga erituvchilar yordamida 
desorbsiyalanganda, birinchi navbatda parafin va 
naften, ulardan keyin boshqa gruppalar desorbsiyaga 
uchraydi. 
Shu 
asosda 
neft 
mahsulotlarining 
Ajratuvchi 
varonka (1) 
Adsorber 
(2) 
Pech (3) 

---

32 
tarkibidagi smolalar, moylar hamda uglevodorodlarning gruppalari bо‗yicha bir-
biridan ajratish va ularning miqdorini aniqlash mumkin. Ajratib olingan 
smolalarni yana makromolekulalarning uzunligiga qarab, cho‘ktiruvchilar 
ta‘sirida fraksiyalanadi [64]. 
Ishni bajarishda foydalaniladigan qurilma, uskuna va tajriba ashyolari; 
1. Adsorber 4. Sovutgich 7. Uch shoxli kranlar 
2. Shisha trubka 5. Kolbalar 8. Avtotransformatorlar 
3. Nixrom sim. 6. Gaz soati 9. Termometr 10. Termopara 
Yuqorida aytilganidek, seolitlar tо‗g‗ri zanjirli parafin uglevodorodlarni 
osonlik bilan adsorbsiyalaydilar. Ushbu usul yordamida toza sifatli tо‗g‗ri 
zanjirli parafinlarni, smolalarni ajratib olish mumkin. Seolitlar yordamida 
gazlarni tozalash va ularni namlikdan quritish mumkin. 
Bu laboratoriya ishida seolitlar yordamida neft mahsulotlaridan tо‗g‗ri 
zanjirli uglevodorodlarni ajratib olinadi. 
Odatda, bu jarayon xom ashyoni suyuq xolatida yoki uni bug‗ga aylantirib 
amalga oshiriladi. Jarayonning ikkinchi xili kо‗proq qо‗llanishi sababli, 
laboratoriya ishi xom ashyoni bug‗ga aylantirilgan holda bajariladi. 
Rasmda (9-Ilova) smolalarni moy aralashmasidan adsorbsiyali ajratish 
uskunasining 
chizmasi 
berilgan. 
Ushbu 
uskunaning 
asosiy 
qismlari
quyidagilardan iborat: adsorber (2) diametri 15 mm, balandligi 300 mm; 
adsorberning pechkasi (3) shisha trubka bо‗lib, diametri 25 mm, ustiga nixrom 
simi о‗ralgan; (1) Ajratuvchi varonka. Bular yordamida uskunani adsorbsiya va 
desorbsiya rejimlariga о‗tkaziladi [65].