Nizomiy nomli toshkent daylat pedagogika universiteti o z- o zini boshqaruv tashkilotlarida jismoniy

XVI. SPORT TASHKILOTLARIDA MARKETING ISHLARINI 
TASHKIL QILISH
1. Marketing tizimi, uning asosiy tushunchalari.
2. Marketingning asosiy tamoyillari va vazifalari.
3. Jismoniy tarbiya va sport harakatiga marketingning kirib kelishi.
4. Sport marketinga. Sport reklamasi, rejalashtirish vositalari va ularni tashkil 
qilish yoTlari.
5. Xalqaro Olimpiya Qo’mitasi, Milliy Olimpiya Qo’mitalari, Xalqaro sport 
tashkilotlarining faoliyatida marketing xususiyatlari.
16.1. Marketing tizimi, uning asosiy tushunchalari
Sportdagi marketing faoliyati Rossiya va Evropadagi mustaqillikka erishgan 
sobiq Ittifoq Respublikalarining jismoniy tarbiya institutlarida mustaqil o’quv 
jarayoni hisoblanadi. Moskvadagi Markaziy jismoniy tarbiya instituti o’quv 
rejasida «Jismoniy tarbiya va sport iktisodiyoti hamda boshqarish» alohida fan 
sifatida sportdagi menejment va marketingni o’z ichiga oladi, Bu sohada 
mutaxassis olim M.E.Kutepovning «Marketing v zarubejnom sporte» (1993) nomli 
o’quv qo’llanmasi muhim ahamiyatga egadir. Buni ta’kidlashdan maqsad shuki, 
Uzbekistonda sport faoliyatiga marketing chuqur singib etganicha yo’q va shu 
sababdan maxsus o’quv va uslubiy qoTlanmalar ham (sport sohasida) tayyorlangan 
emas. Ana shularni e’tiborga olgan hrlda М.Е. Kutepovning o’quv qoTlanmasini 
asos qilib olishga to’g’ri keladi.
Marketing faoliyati ikki qismga, ya’ni klassik va hozirgi davrga ajratiladi.
Klassik davr, horijda yana uni cheklangan (ogronichennbiy) deb ham 
yuritiladi. Bunda quyidagicha ifoda mazmun topgan:
- Marketing mollar (tovar) va xizmatlarni ishlab chikaruvchidan talabgorga 
(xaridor) etkazishni boshqaruvchi tadbirkorlik faoliyati.
- Marketing ijtimoiy jarayon sifatida talablarni qondirishda tovar va xizmat 
faoliyatlarini prognozlash, ularni kengaytirish, o’tkazish (sotish) masalalarini hal 
qiladi.
Marketing faoliyatini horijdagi mutaxassislar quyidagi tizimlarga ajratadi:
- Marketing -almashtirish yo’li bilan extiyoj va talablarni qondiruvchi inson 
faoliyatining bir turi (F.Kotler);
- Marketing - bu tijorat (biznes) sohasidagi jarayon yoki harakatning 
yo’nalishidir (G. Dj. Bolt);
- Marketing - bu talabgorlarga (xaridor) tovarlarni taklif etuvchi san’atdir, 
ya’ni bahoni to’g’ri qo’yish, ularni o’tkazish yoTlari va reklamalarni tanlab olish 
xizmatidir;
- Marketing-mollar va xizmat faoliyatini ayrim shaxs yoki tashkilotlarga 
almashtirish yo’li bilan fikrlar, rejalash, g’oyalarni oldinga siljitish va ularni 
amalga oshiruvchi jarayondir. Amerika marketing asso^ia^iyasi.
Bozor iktisodiyotida jismoniy tarbiya va sport sohasida marketingning asosiy 
xususiyati uch yo’nalishning birlashuvidan iborat. Ingliz iktisodchisi Bradfordning
112

---

shemasiga ko’ra quyidagicha: