Nizomiy nomli toshkent daylat pedagogika universiteti o z- o zini boshqaruv tashkilotlarida jismoniy

17.2. Jism^my tarbiya va sp^rtda tadbirkоrlikning as^slari va ahamiyati
Tadbir so’zi biron-bir maxsus yoki o’ta zarur ishni amalga oshirish faoliyatini 
anglatadi. Bunday muhim faoliyatni amalga oshirishning yo’l-yo’riq hamda 
usullarini yaxshi biluvchi, amadda bevosita faoliyat ko’rsatuvchi shaxsni, uning 
atrofidagilarni tadbirkorlar deyiladi. O’tgan bo’limda tadbirkorlik faoliyatini yangi 
bir soha hisoblansada, uning qadimdan mamlakatimizda muvaffaqiyatli qo’llanib 
kelinganligi, ijtimoiy-iqtisodiy va madaniy jarayonning taraqqiyoti tufayli 
tadbirkorlikning ham mazmunan va shaklan kengayib-boyib davom etayotganligi 
qayd etilgan edi.
Tadbirkorlikning ijtimoiy hayot, davlat hamda xalq farovonligi taraqqiyotida 
muhim ahamiyatga ega ekanligini hisobga olgan holda O’zbekiston Respublikasi 
Prezidenti tomonidan «Iqtisodiy isdohotlarni yanada chu-qurlashtirish, xususiy 
mulk manfaatlarini himoya qilish va tadbirkorlikni rivojlantirish chora-tadbirlari 
to’g’risida» gi farmon (1994 yil) qabul qilindi.
Bu farmondan keyin tadbirkorlik faoliyatlari bilan bog’liq qonunlar, qarorlar 
qabul qilindi. Tadbirkorlik haqida gap ketganda, turli xil maxsulotlarni ishlab 
chiqarish va ularni aholining talablari hamda ehti-yojlari asosida rivojlantirish ko’z 
oldimizga kelishi tabiydir. Bunday jarayonlar kichik, o’rta va katta tijorat, savdo- 
sotiq shakllarida ko’proq namoyon bo’lmoqda.
Mamlakatda jismoniy tarbiya va sportning rivojlanishi, ayniqsa, yurtimiz 
hududlarida kurash, tennis, boks, sharqona yakkakurashlar va boshqa sport turlari 
bo’yicha o’tkazilayotgan turnirlar, chempionatlar, kubok birinchiligi va boshqa 
tadbirlarning tashkiliy asoslarida tadbirkorlik katta rol o’ynamoqda.
Jismoniy tarbiya va sport harakatida tadbirkorlik asosan ikki yo’nalishda 
faoliyat ko’rsatishini e’tirof etish ma’kuldir, ya’ni:
1.Jismoniy tarbiya va sport tashkilotlari, jamiyatlar va ular bilan bevosita 
aloqador sport uyushmalari-ning eng yuqori tabaqasidan tortib to quyi 
tarmog’igacha (sport klub, jismoniy tarbiya jamoasi, komandalar va hokazolar) 
rahbarlik, turli sport musobaqatarini tashkil qilish va ular bilan aloqador faoliyatlar 
tadbirkorlikning asosini tashkil etadi.
2.Sport inshootlarini kengaytirish, ta’mirlash, turli sport buyumlari, jixozlarini 
ishlab chiqarish yoki horijdan olib kelib iste’molga chikari^, sport komandalarini 
moddiy va moliyavii ta’minlash hamda shunga o’xshash boshka juda ko’p 
tadbirlardagi faoliyatlar ham tadbirkorlikning asosidir.
Bu yo’nalishlar sport menejmenti va marketinga faoliyatlarini mazmun hamda
122

---

ba’zi bir shakllariga o’xshab xetadi. SHu sababdan ham xorijdagi menejment va 
marketing sohasidagi mutaxassislar, olimtar tadbirkorlikni tan oladilar.
Tadbirkorlikning mazmun va shakllari hamda ularni amalga oshirish 
faoliyatlari mamlakatimizda menejment va marketingning yangicha yo’nalishini 
belgilab berdi. SHu sababdan ham tadbirkorlik negizidagi homiylik, xo’jalik 
yuritish, tijorat ishlari sport klublarida rivojlanib bormoqda. Bunda sportchilarning 
mashg’ulotlarini (trenirovka) tashkil qilish, ularni zarur buyumlar, sport kiyimlari, 
oziq-ovqat mahsulotlari va boshqalar bilan ta’minlash nazarda tutiladi. Sport 
klublarning rahbar-lari, komandalarning murabbiylari, 
sport uyushmalari, 
asso^ia^iyalarning mas’ul xodimlari, turli homiy tashkilotlar, idoralar hamda 
shaxslar bilan uzviy bog’liq hamda muloqotlar asosida tadbirkorlik faoliyatlarida 
maqsad yo’lida foydalanmoqdalar.
Jismoniy tarbiya va sport sohasida tadbirkorlikni yuritish va udan samarali 
foydalanish jarayonida har ikki tomon, k’ni iste’molchilar (sport jamoalari, 
ularning mas’ul xodimlari) va ta’minlovchilar (ishlab chiqarish, muassasa, tijorat 
rahbarlari va hokazolar) o’zaro kelishuv hamda maqsadli faoliyatlarini amalga 
oshirishda quyidagilarga jiddiy e’tibor berishlari lozim:
- tadbirkorlik haqidagi qonun, qarorlar va nizomlarga qat’iy ravishda rioya 
qilish;
- jismoniy tarbiya va sport sohasidagi iste’molchilar va ularni ta’minlash 
faoliyatlari bilan aloqador bo’lgan jarayonlarnipuxta. o’rganish;
- o’zaro kelishuvchilik hamda rasmiy ravishda tuzilgan shartnomacharni 
(kontrakt) o’z vaqtida bajarish;
- insoniylik, axloq normalari hamda ma’naviy-ma’rifiy qoidalarga itoat etish;
- o’zaro hurmat, munosabat va raxbarliknint madaniy me’yorlarini saklash va 
hokazolar.
YUqorida qayd etilgan yo’nalishlardagi tadbirkorlik asoslari hamda barcha 
faoliyatlarning amalda bajarilishini ta’minlovchilar mamlakatning buyuk kelajagi 
uchun xizmat qilishlari lozim. Bu jihatlar jismoniy tarbiya va sportni yanada 
rivojlantirish, xalq milliy o’yinla-rini rivojlantirish, ayniqsa, sport terma jamoalari- 
ni shakllantirish, ular bilan olib boriladigan mashg’ulotlar, ijtimoiy-madaniy, 
tibbiy xizmatlarga bevosita yordam berilishi bilan muhim ahamiyatga egadir.