Nókis – 2023 Ósimlikler sistematikasi analizi hám latinsha (nomenklatura) atlarin oqıw qaǵiydalari

Plantaciya sholkemlestiriwge usınıslar. Tamır sabaqshalı ósimlik bolǵanlıǵı sebepli, tamırpaqallarınan kesilip kóbeyttiriledi. Bunıń ushın erte báhárde ósimlik gewlenedi, tamırpaqalları bólinedi. Hár bir kesilgen bóliminde búrtigi hámde tamırı bolıwı kerek. Qatar etip egiledi, 1 metrge 5 sabaqshası kóshiriledi. Qatar aralıǵı 50 smden. Ol tez ósedi. Íǵal hám shirindige bay topıraqlarda onıń tıǵızlıǵı artıp baradı.
Zuráátlılik 12-15 centnerdi quraydı.
Shiyki-zatı tayarlanıwı hám onıń sapası. Shiyki-zatın ósimlik tarqalǵan hámme jerlerden tayarlaw múmkin. Tek avtotransportlardıń kóp júretuǵın jolǵa jaqın jerlerden teriw múmkin emes. Shiyki-zatı qolda teriledi, bunıń ushın teri yaki brezent qolqaplar kiyiledi. Paqalı hám shaqalarındaǵı japıraqları úzip, terip alınadı. Dárilik maqsetler ushın onıń gúllew fazasındaǵı japıraqları isletiledi. Japıraqları dárhal saya jerlerde, hawa jaqsı aylanatuǵın xanalarda yaki qurıtqıshlarda keptiriledi. Japıraqların keptiriwden aldın bir qabat etip jayıladı. Tayar bolǵan shiyki-zatı óziniń reńin joǵaltıw kerek emes, japıraqları jasıl, ıǵallıǵı 14% ten aspawı kerek. Shiyki-zatında paqal qaldıqları, topgúlleri qalıwı kerek emes. Qarayǵan japıraqları alıp taslanadı. Qurıǵan japıraqları júdá názik bolǵanlıǵı ushın olardı yashiklerde hám bankalarda saqlaw kerek. Quyashta reńin júdá tez joǵaltadı. Házirgi kúnde Ózbekstanda FS 42 Uz-0167-2007 ge tiykarınan, ósimliktiń hámme jer ústińgi bólimi isletiledi.
Medicinada qollanılıwı hám ximiyalıq quramı. Ósimlik japıraǵınan tayarlanǵan demleme, qaynatpa xalıq medicinasında qan toqtatıwshı qural sıpatında ishiledi. Jańa japıraqları yaki keptirilgen japıraqlarınan tayarlanǵan poroshogi irińli jaraların emlewde qollanıladı. Kemqanlıqtı emlewde de isletiledi.
Ryabina miyweleri, shipovnik, brusnika, smorodina hám geshir menen birge ósimlikten vitaminli chaylardı tayarlaw múmkin. Ósimlik preparatlarınan kemqanlıq, ateroskleroz, revmatizm, búyrek ayazlawı, bawır keselliklerinde, gemorroy, teri keselliklerinde, kúyiwdiń birinshi dárejesinde, shash tógiliwin toqtatıw ushın qollanıladı.
Japıraqları quramında 269 mg% ke shekem vitamin S, karotin hám basqa karatinoidlar (50 mg% ke shekem), V hám K vitaminler toparı, qumırısqa hám basqa organik kislotalar ushıraydı. Japıraqlarında 5% ke shekem xlorofill, 2% ten artıq timin zatlar, kamed`, protoporfirin, koproporfirin, sitosterin, glikozid urticin, temir, fitoncidlar, kvercetin, kofein, kumar, ferula kislotaları, acetilxolin, gistamin hám 5-gidroksitriptamin anıqlanǵan.