Nókis-2022 udk : Isakov J. Ya., Toymuxamedov L. R., Tojiev R. R., Baymuratova Z. A., Isakov I. J., «Pul hám bankler» páni boyınsha oqıwlıq. –Nókis: 2022 jıl, 271 bet. Pul hám bankler

Qadaǵalaw ushın sorawlar:

1. Xalıqaralıq finans-kredit institutları túsinigi.

2. Xalıqaralıq finans-kredit institutlarınıń payda bolıwına tásir etken faktorlar qaysılar?
3. Xalıqaralıq finans-kredit institutların basqarıw basqıshlarına neler kiredi?
4. Islam bankleriniń dástúriy finans institutlarınan ayırmashılıǵı nedi?
5. Islam bankleriniń qanday operaciyaları hám xızmet túrleri bar?
6. Islam bankleriniń payda bolıwı sebepleri qaysılar?
7. Islam banklerinde risklerdiń kelip shıǵıw sebeplerin sanap beriń.
8. Islam banklerinıń rawajlanıwın basqarıw jolları.
9. Ózbekstandı xalıqaralıq finans institutları menen integraciyalasıwı nelerge baylanıslı.
10. Ózbekstan hám xalıqaralıq finans-kredit institutların rawajlandırıw jolları.

XX BAP. PULDÍŃ XALÍQARALÍQ QATNASÍQLARDAǴÍ HÁREKETI

Joba:

20.1. Valyuta hám valyuta kursı túsinigi.

20.2. Valyuta qatnasıqları hám valyuta operaciyaları.
20.3. Xalıqaralıq valyuta nızamshılıǵı. Ózbekstan Respublikası valyuta nızamshılıǵı.
20.4. Kommerciyalıq bankler tárepinen valyuta operaciyaların ótkeriw tártibi.
20.5. Xedjerlew hám onıń valyuta qatnasıqların shólkemlestiriwdegi ornı.


Tayanısh sózler: valyuta, sistema, kurs, spot, forvard, opcion, arbitraj, svop operaciyaları, xalıqaralıq esaplasıwlar, veksel, akkreditiv, inkasso, xalıqaralıq kreditler, aktsept krediti, firma krediti, import hám eksport operaciyaları.

20.1. Valyuta hám valyuta kursı túsinigi

Valyuta – jáhán bazarında, mámleketler arasında pul wazıypaların atqarıwshı, mámleketlerdiń milliy pul birlikleri. Máselen, Amerika Qurama Shtatlarınıń «dolları», Ullı Britaniya «funt sterlingi», Kanada «dolları», Franciya «franki», Germaniya «markası» hám usı sıyaqlılar. Bul mámleketler milliy pul birlikleri ózlerinde, hárbiri ushın milliy valyuta sanaladı. Bir mámleket ishki bazarına salıstırmalı alınǵan basqa mámleketlerdiń milliy valyutaları sırt el valyutaları dep ataladı. Mısalı, AQSh dolları, Ullı Britaniya funt sterlingi, Germaniya evrosı, Shveycariya franki hám basqa usınday erkin aylanısta júretuǵın valyutalar Ózbekstan Respublikasında sırt el valyutaları boladı. Óz gezeginde Ózbekstan «som»ı bul eller ushın sırt el valyutası sanaladı.

Rus ekonomist ilimpazı V.S.Safonovtıń táriyipine qaraǵanda, «currency» ataması banknotalar hám tiyinlar kórinisindegi pullar mánisin ańlatadı. Sırt el valyutası ushın foreign currency atamasın paydalanıladı. Jáhán valyuta bazarı – bul foreign currency exchange market dir, yaki ápiwayı etip aytqanda, FOREX.
Valyutalardıń túrli klassifikaciyası bar, tiykarınan olardı úsh toparǵa bóledi.
Bular jáhán valyuta bazarınıń barlıq segmentlerinde heshqanday sheklewlersiz háreket etetuǵın valyutalar. Olar sheklenbegen muǵdarda hám múddetli pitimler boyınsha tolıq konvertlenedi.
Bunday túrdegi valyutalar ishinde úlken beslikti ajıratıp kórsetiw kerek. Olarǵa AQSh dolları (USD), Evro (EUR), Shveycariya franki (ChF), Yaponiya ienası hám (JPY) hám Angliya funtı (GBP) kiredi.
Tiykarǵı valyutalarǵa sonıń menen birge Kanada dolları (CAN) hám basqa da birneshe valyutalar (mısalı Avstraliya dolları AUD) ta kirgiziledi.
Valyutalardıń usınday túrine Irlandiya, Singapur, Greciya, Daniya, Yemen, Kuveyt, Hindistan sıyaqlı mámleketler valyutaları kirgiziledi.
Bul valyutalar boyınsha turaqlı kotirovkalar bar, biraq geyde operaciyalar kólemi, múddetli pitimler bazarı boyınsha (eger bar bolsa) úlken sheklewlerdiń bolıw itimalı bar, sonday-aq, belgili bir eller tárepinen olardıń keń sawdasına qarsı nızamlı sheklewler de ornatıladı. Usı toparǵa Indoneziya, Tailand, Gonkong, Malayziya, Vetnam, Filippin sıyaqlı eller valyutaların kirgiziwge boladı.
Házirgi kúnde jańadan payda bolıwshı bazarlar valyutaları da payda boldı. Bular Chexiya, Slovakiya, Polsha, Rossiya, Qubla Amerika hám QAR mámleketleri pul birlikleri.
Sońǵı jılı da valyuta siyasatı inflyaciyanıń maqsetli kórsetkishlerin esapqa alıp jergilikli islep shıǵarıwshılardıń sırtqı hám ishki bazarlardaǵı básekilesligin bekkemlew wazıypalarınan kelip shıǵıp júrgizildi.
Usı maqsetlerge erisiwde 2020-jıl dawamında somnıń AQSh dollarına salıstırmalı almasıw kursı basqıshpa-basqısh devalvaciyalanıp barıldı.
Sonday-aq, valyutanı tártipke salıw hám valyuta qadaǵalawı salasına baylanıslı is-ilajlar izbe-izlik penen islendi hám bul boyınsha tiykarǵı itibar eksport operaciyaları boyınsha valyuta túsiminiń tolıq, óz waqtında kelip túsiwin támiyinlew hám wákillikli banklerdiń valyuta resursların kóbeytiwge qaratıldı.


20.1-keste