Noorganik kimyo kafedrasi noorganikkimyo

13-LABORATORIYA ISHI 
Eritmalarning elektrokimyoviy xossalari. Metallarning aktivligini tekshirish. Galvanik 
element tayyorlash. Suvdagi eritmalarni elektroliz qilish. 
 
Nazariy qism: Moddalarning tashqi elektr tok maydoni ta’sirida o‘zidan elektr toki 
o‘tkazish xususiyati - elektr o‘tkazuvchanlikdir. 
Barcha moddalar elektr o‘tkazish qobiliyatiga qarab: 
-o‘tkazgichlar 
-yarim o‘tkazgichlar 
-izolyatorlarga (dielektrik o‘tkazgichlarga) bo‘linadi. 
Elektr o‘tkazgichlar ikki turga bo‘linadi: 
1-tur o‘tkazgichlarga metallar va ularning qotishmalari, grafit, ba’zi qiyin eriydigan 
oksidlar va boshqalar kiradi. Ular elektr tokini elektronlarning tartibli harakati tufayli 

---

46 
o‘tkazadilar ( bu elektronlar ularning kristall panjarasida kuchsiz bog‘langan va erkin holatda 
bo‘ladi). 
Bunday o‘tkazgichlarda modda bir joydan ikkinchi joyga ko‘chmaydi, o‘tkazgichlarda xech 
qanday kimyoviy o‘zgarish sodir bo‘lmaydi. Bu turdagi o‘tkazgichlarning elektr 
o‘tkazuvchanligi harorat ortishi bilan kamayadi. 
2-tur o‘tkazgichlarga kislota, ishqor, tuzlarning eritmalari, suyuqlanmalari va kristallari 
misol bo‘ladi. Ularda elektr tokini ionlar tashiydi. Ionlarning harakatchanligi qancha katta bo‘lsa, 
elektr o‘tkazuvchanlik shuncha yuqori bo‘ladi. 
Elektrolit eritmalarning elektr o‘tkazuvchanligi eritmada mavjud bo‘lgan ionlar(kation va 
anionlar) harakatlanish tezligiga bog‘liqdir. 
Elektr o‘tkazuvchanlik suvsiz eritmalarda ham kuzatiladi. Ulardagi o‘tkazuvchanlik ham 
ionlar harakatchanligi va konsentratsiyaga bog‘liq. Biroq suvsiz eritmalarda elektr 
o‘tkazuvchanlik patsroq bo‘ladi (ammiak eritmalari bundan mustasno). 
Suvsiz eritmalarda moddalarning dissotsiatsiyalanish darajasi kichik. Shu tufayli elektr 
o‘tkazuvchanlik past. 
Kimyoviy energiyaning elektr energiyasiga aylanish hodisasi – galvanik elementlarda yuz 
beradi. (Aksincha, elektr energiyasini kimyoviy energiyaga aylanish hodisasi elektroliz vaqtida 
yuz beradi).
Galvanik 
elementlar 
2 
ta 
elektroddan 
tashkil 
topgan 
zanjirdan 
iboratdir.