Noorganik kimyo kafedrasi noorganikkimyo

 
Xlorning olinishi. Metallarning xlorda yonishi. 
 Ishning maqsadi: xlor elementining laboratoriya sharoitida olinishi va metallarga ta’sirini 
o’rganish
Kerakli asbob va reaktivlar:KMnO
4
, MnO
2
, K
2
Cr
2
O
7
,kons.HCl, mis qirindisi, natriy metali, 
xlor gazi, temir bo’lagi, filtr qog’ozi, gaz gorelkasi,3ta probirka.
Turli oksidlovchilarga xlorid kislota ta’sir ettirib xlor olish. 

---

51 
Ishning borishi: Uchta probirka olib, ularga quyidagi oksidlovchilarning 2-3 ta kristallaridan 
soling: birinchisiga kaliy permargarat, ikkinchisiga MnO
2
, uchinchisiga K
2
Cr
2
O
7
va 
ularning har biriga 1 ml dan konsentrlangan (ῤ= 1,19 g/gm
3
) xlorid kislota quying. 
Probirkalardan xlor ajralib chiqishini uning hididan va rangidan bilib oling. Agar reaksiya 
yetarlicha tez bormasa, probirkalarni ozgina qizdiring. 
Eslatma: Har bir tajribadan so‘ng xlor ajralib chiqayotgan probirkaga bir necha tomchi natriy 
tiosulfat eritmasidan tomizing va dar hol probirkani yuvib tozalang. 
Reaksiya tenglamalarini yozing. 
1) Marganets va qo‘rg‘oshinning (II) valentli holatga, xromning (III) valentlikka o‘tishini 
hisobga olib, xlor olish reaksiyalarini: 
2) Suvni hisobga olib va reaksiya mahsulotlari sifatida oltingugurt, xlorid kislota, natriy 
sulfat hosil bo‘lishini nazarda tutib, xlorning tiosulfat bilan o‘zaro ta’sirini va bu reaksiyalarda 
oksidlovchi va qaytaruvchilarni ko‘rsating: Elektronlarning o‘tish sxemasini tuzing. 
b) Xlor olish asbobini yig‘ing. Vyurs kolbasiga marganets (IV) oksididan 5g solib, uning 
ustiga tomizgich voronkadan konsertilangan xlorid kislotadan ( ρ=1,19 g/gm3) tomizing. Ajralib 
chiqayotgan xlorning hajmi 50-100 ml li silndrga (bankachalardan ham foydalanish mumkin) 
yig‘ing va ular gazga tulgandan keyin shisha plastrnka bilan berkitib, keyingi tajribalar uchun 
saqlab qo‘ying. Hamma idishlar xlor bilan to‘ldirilgandan keyin asbobri mo‘rili shkafda 
qismlarga ajrating va yuvib qo‘ying 
Temir sim olib, uchini bukib ilmak yasang va unga ingichka mis tolalarini yoki mis 
qirindisini o‘rnating. Misni gaz alangasida qizdirib, uchi tezlik bilan xlor to‘ldirilgan 
bankalardan biriga tushiring. Misning xlor bilan o‘zaro ta’sirini kuzating. Reaksiya 
tugagach idish og‘zini berkitib, sovutish uchun olib qo‘ying. Reaksiya tenglamasiri 
yozing. Idish sovigandan keyin unga- ozroq suv quyib chayqating. Eritmaning rangi 
qanday bo‘lishini belgilab oling va uning sababini tushintiring:
Metallik surma kukunidan qog‘oz varag‘ida ozgina solib, uni xlor yig‘ilgan bankalarda 
ikkinchisiga sekin asta seping (reaksiya qorong‘ilikda olib borilsa yana ham yaxshi). Sodir 
bo‘lgan o‘zgarishlarni qayd qiling. Surmaning oksidlanish darajasi uch va beshga teng ekanligini 
hisobga olib, reaksiya tenglamasini yozing; 

---

52 
Natriy metalidan no‘xatday bo‘lagini qirqib olib, uni filtr qog‘ozi bilan artib quriting va 
asbest qoplangan temir qoshiqchaga solib alangaga tuting. Natriy suyuqlanishi bilan qoshiqchani 
xloi to‘ldirilgan bankaga tushiring. Natriyning xlorda yonishini kuzating. Reaksiya tenglamasini 
yozing.