«Noshir» 2019 iqtisodiy va ijtimoiy geografiya

IQTISODIY VA IJTIMOIY GEOGRAFIYA 

214 
Shaharlarning qudrati ularda mujassamlangan iqtisodiy salohiyat bilan 

belgilanadi. Shaharlar, eng avvalo, qishloq xo‗jaligi bo‗lmagan tarmoqlarning

hududiy tashkil etish shakli sifatida iqtisodiy jihatdan samarali, serdaromad, 
harakatchan (dinamik) yo‗nalishlarni o‗zida mujassamlashtirgan. Shu bois, har
qanday mamlakat milliy iqtisodiyotining tarkibi, rivojlanganlik darajasi va xalqaro 
mehnat taqsimotidagi o‗rni, undagi mavjud shaharlar tizimi, urbanizatsiya jarayoni
bilan tavsiflanadi. Ayni vaqtda, shaharlarning ilmiy-texnikaviy, madaniy salohiyati 
ham salmoqlidir.
Shaharlar bozor iqtisodiyotiga o‗tishda asosiy omil bo‗lib xizmat qiladi. 
Ularda mavjud bo‗lgan bank-moliya tizimlarini bozor infrastrukturasi ma‘nosida
ta‘riflash mumkin. Binobarin, mustaqil mamlakatimizning siyosiy hayoti va uning 
bozor munosabatlariga o‗tish davrida shaharlarning ahamiyati beqiyosdir.
Shaharlarda zamonaviy tarmoqlar, ilg‗or texnologiya joriy etish imkoniyati katta; 
xorijiy sarmoyadorlar ham, asosan, shaharlar va, ayniqsa, infrastruktura tizimi
mukammal shakllangan mar-kazlarni tanlashadi. Shaharlarda tovar ayriboshlash, 
pul oboroti (aynalishi) faol bo‗ladi. Bularning barchasi shaharlarga yangicha
qarashni taqozo etadi. 
Davlatlar va iqtisodiy rayonlarni o‗rganishda, o‗lkashunoslikda bu
hududlarning umumiy ta‘rifidan shaharlarga o‗tiladi, ya‘ni shaharlar mamlakatlar 
ichki tuzilishi, xo‗jalik tarkibi va hududiy tafovutlarni bilib olishda tahlil qilinadi.
Demak, bunday an‘anaviy yo‗nalishda shaharlar o‗lka, hudud iqtisodiy ta‘rifining 
poyonida, yakuniy bo‗g‗inidan o‗rin olgan. Biroq, bu masalani, aksincha, muqobil
ravishda ham hal etish imkoniyati bor: shaharlarning jamiyat hayoti va uning 
sotsial-iqtisodiy tuzilmasini aniq va asosiy hududiy shakli ekanligidan kelib
chiqqan holda mamlakat tavsifini uning shaharlaridan boshlash mumkin. 
Shaharlar mamlakat va iqtisodiy rayonlar geografiyasida o‗rganilishi bilan bir
qatorda, ular alohida tadqiqot obyekti bo‗lib ham xizmat qiladi. Bu borada, ya‘ni 

---

---