«Noshir» 2019 iqtisodiy va ijtimoiy geografiya

IQTISODIY VA IJTIMOIY GEOGRAFIYA 

224 
holda aglomeratsiya shakllanmaydi. Masalan, Jizzax katta shahar, lekin uning 

atrofida shaharlar kam; Navoiy ham deyarli shunday vaziyatda, yoki Shahrisabz –

bu yerda Kitob, Yakkabog‗ va boshqa shaharlar ham mavjud, ammo 
Shaxrisabzning o‗zini aglomeratsiya hosil qilish qudrati past.
Aglomeratsiyalar bir markazli (monotsentrik) va ko‗p markazli (poli-tsentrik) 
bo‗ladi. Farg‗ona-Marg‗ilon, Angren-Olmaliq aglomeratsiyalar ikki markazli
hisoblanadi, Toshkent, Samarqand, Andijon, Namangan, Qarshi, Nukus, Urganch 
va boshqa aglomeratsiyalar bitta yirik shahar atrofida vujudga kelgan.
Aglomeratsiyalarning tashqi qiyofasi (konfiguratsiyasi) ham turlicha

:



Doirasimon. 



Lentasimon. 


Cho‗zinchoq. 


Amfibiyaga o‗xshash bo‗ladi.

Bu o‗sha joyning yer usti tuzilishi, transport tizimi, gidrografiyasiga bog‗liq.

Odatda, yirik daryolar bo‗yida shakllangan aglomeratsiyalar 50-70 va, hatto, 100 
kmga cho‗zilib ketadi (Volgograd, Krivoy Rog, Bratsk aglomeratsiyalari).
Har qaysi aglomeratsiyaning tarixiy geografik o‗rni, asosi bo‗ladi. Masalan, 
respublikamizda eng yirik Toshkent aglomeratsiyasi (u 30 ga yaqin shahar va
qishloqlarni birlashtiradi) Chirchiq daryosi asosida vujudga kelgan. Shu sababdan 
bo‗lsa kerak, u biroz shimoli-sharqdan janubi-g‗arbga cho‗zilgan.
O‗zbekiston (O‗rta Osiyo) aglomeratsiyalari o‗ziga xos mintaqaviy 
xususiyatlarga ega. Ular, asosan, tog‗oldi hududlarda, sug‗orma dehqonchilik
joylarida, elektr transporti sust rivojlangan, atrofi qishloq xo‗jalik ekinlari bilan 
o‗ralgan sharoitda vujudga kelgan. Mohiyatan, bizning aglomeratsiyalar shahar
emas, balki shahar-qishloq aglomeratsiyalaridir. 

Christion Sawyer. Human geography crash course. Printed in the United States of America. Green Edition. -2012. 

P.185.

---

---