«Noshir» 2019 iqtisodiy va ijtimoiy geografiya

IQTISODIY VA IJTIMOIY GEOGRAFIYA 

454 
atigi 17 – 20 foizni tashkil etadi, xolos. Bunday konlarga Uraldagi Koshkonarni 

yoki Qoraqalpog‘iston Respublikasidagi Tebinbuloqni misol qilib ko‘rsatish

mumkin. O‘z-o‘zidan ko‘rinib turibdiki, bu yerda qazib olinadigan rudani bevosita 
domna pechlarida eritib bo‘lmaydi, chunki kerakli mineralldan ko‘ra keraksiz
jinslar ko‘proq. Shuning uchun bu ruda, albatta, dastlab boyitilishi va uning 
tarkibidagi foydali mineralning hissasi oshirilishi lozim. Boyitilgandan so‘ng ruda
tarkibidagi metall miqdori bir necha barobar ko‘payadi. Ammo bundan keyin ham 
uning hissasi yetarlicha bo‘lmaydi. Shuning uchun metallurgiya korxonalari
ko‘proq xomashyo rayoniga yaqinroq joylashtiriladi.
Yer yuzida ―boy‖ konlar ham yo‘q emas - Kursk magnit anomaliyasiga 

kiruvchi Belgorod yaqinidagi konlarda temirning rudadagi ulushi 60 – 65

foizgacha yetadi. Binobarin, bundan qazib olinadigan xomashyoni bevosita 
boyitmasdan domna pechlarida eritsa bo‘ladi. Modomiki shunday ekan, ularni
tashib borish uchun transport xarajatlari va, pirovard natijada, eritilgan 
cho‘yanning tannarxi uncha yuqori bo‘lmaydi. Bu esa korxonalarni yoqilg‘i
rayonida yoki unga yaqin joylarda qurishni taqozo etadi.
Qozog‘iston Respublikasidagi Qarag‘anda to‘liq siklli metallurgiya 

kombinati bevosita ko‘mir havzasi rayonida joylashtirilgan. Rossiyadagi

Novokuznetsk, Lipetsk, Tula, Ukrainadagi Krivoy Rog kombinatlari esa 
xomashyo, ya‘ni temir rudasi konlariga yaqin qurilgan. Ayrim hollarda,
metallurgiya zavodlari xomashyo va yoqilg‘i rayonlari o‘rtasida joylashgan, zero 
mazkur sanoat tarmog‘i uchun bu ikki omilning ahamiyati bir xil. Bunga misol
sifatida, Cherepoves metallurgiya kombinatini (Rossiya Federatsiyasi) keltirish 
o‘rinli. U Pechora kokslanuvchi ko‘mir havzasi bilan Kola yarimoroli temir rudasi
konlarining deyarli o‘rtasida qurilgan. Lekin ushbu korxona aniq ikki oraliq 
masofada emas, u biroz g‘arbga ―tortilgan‖. Buning sababi, Sankt – Peterburg va

---

---