Nukus davlat pedagogika instituti

Putsolon tsement.
Tsement klinkeri maydalanayotganda unga vulkonlardan otilib chikkan jinslardan 30-45% yoki chukindi tog jinslaridan (gips, dalamit, magnezit va boshkalardan) 20-35% kushish yuli bilan olinadi. Bunday tsement tarkibida erkin xoldagi Sa(ON)₂ va parchalanishga ulgura olmagan klinker minerallari portlandementdagidan kamrok buladi. Putsolon tsementi suv ostida va nam sharoitda kotish xossasiga ega bulib undan tayyorlangan beton sovukka portlandtsementdan tayyorlangan betonga karaganda xavo ta`sirida chidamsiz buladi. Putsolon tsementi fakat gidrotexnikaviy inshoatlarni kurishdagina ishlatiladi.
Shlakli tsement.
Bunday tsement potlandtsement klinkeriga donador domna shlagi (30-70%) ni kushib, maydalash yuli bilan olinadi. Shlakli tsement portlandtsementga uxshaydi, lekin portlandementga nisbatan sekinrok tishlashadi va kotadi. Portlandtsement kabi korroziyaga chidamli.
Shlakli tsement yumshok bulib, mineral suvlar ta`sir etadigan inshoatlarni kurishda ishlatiladi.
Gil tuprokli (kum tuprokli) tsement.
Bu tsement gil va kum kushimchalari bilan boksitlar (Al₂O₃ *pN₂O) dan iborat tog jinslari va oxaktosh aralashmasini elektr yoki shaxta pechlarida 1150-1250 ⁰S gacha kizdirib kovushtirish orkali xosil kilingan klinkerni yaxshilab maydalash yuli bilan olinadi. Bunday tsement tarkibida 40% oxak, 50% gil tuprok va 10% kum tuprokdan iborat mineral bor. U juda tez kotadi.
Gil tuprokli tsement suv bilan birikib gidratlanadi: bu reaktsiya natijasida xosil bulgan moddalar kristal va kolloid xolda bulgani uchun tsement tez kotadi.
Bu tsement dengiz suviga, korroziya xamda issikka portland tsementdan kura chidamlirok, kuchli kislota va ishkorlar ta`sirida emiriladi.
Kislotaga chidamli tsement.
Juda maydalangan kvarts kumi bilan katta sirtga ega bulgan aktiv modda aralashmasidir. Bunday aktiv modda sifatida oldindan kimyoviy ishlov berilgan trepel` yoki sun`iy yul bilan xosil kilingan SiO<sub>2</sub> ishlatiladi.
Bunday aralashmaga Na<sub>2</sub>SiO<sub>3</sub> eritmasi kushilgandan sung plastik butka xosil bulib, u mustaxkam massaga aylanadi va ftorid kislotadan boshka xamma kislotalar ta`siriga chidaydi. Bunday tsement kimyozavodlarida turli asboblarning ichki tomoniga, kislotaga chidamli plitalarni terishda epishtiruvchi vosita sifatida ishlatiladi. Ba`zan kurgoshin urnida xam ishlatiladi.