Nukus davlat pedagogika instituti

MAVZU:AMMIAK IShLAB ChIKARISh.


REJA:
1.Ammiak ishlab chikarishning asosiy xom ashyosi.
2.Ammiak ishlab chikarishning boskichlari.
3.Ishlatiladigan sistemalarning turlari.
4.Ammiakning ishlatilish soxalari.

TAYaNCh IBORALAR

Ammiak, ammiak ishlab chikarish xom ashyolari,ammiak ishlab chikarish boskichlari.

NH₃ sintezi. NH₃ sintezi issiklik chikishi va xajmning kamayishi bilan boradigan kaytar jaraendir. N₂+3H₂ k 2NH₃^- . Bu reaktsiyaning issiklik effekti xarorat va bosimga boglik buladi. Masalan 500Sda katalizatorlar ishtirokida yukori bosimda va texnologik sistemaning tsiklliligi xisobiga olib boriladi. Katalizatorlar sifatida Femetali ishlatiladi. Bu katalizatorlar S li birikmalar ta`sirida zaxarlanishi mumkin. Uglerod oksidlari esa katalizatorlarni fakat gaz fazaga kirgandagina zaxarlaydi. Bu sintez kuyidagi boskichlardan iborat.

1. 
   Tashki diffuziya va ichki diffuziya (tashki diffuziya katalizator sirtiga N va vodorod diffuziyalanishi) ichki diffuziya katalizatorning poralari orkali ichkariga kirishi.
   
2. 
   Katalizator sirtiga N va H ning aktivlangan diffuziyasi.
   
3. 
   Katalizator sirtiga N va H ning uzaro ta`siri, bu uzaro ta`sir N ni katalizatorlardan elektronlar kabul kilish va H ni katalizatorga elektron berishi, bunda esa elektron muvozanat yuzaga kelishi bilan boradi. Buning natijasida yuza birikmalar NH-imid, NH₂-amid, NH₃-ammiak buladi.
   
4. 
   NH₃- desorbtsiyasi. Katalizatorning ichki diffuziyasiga va sirtiga fazasiga utishi.
   

Bu boskichlardan eng asosiy xal kiluvchi boskichi katalizator sirtida N va H ning aktivlangan diffuziya boskichidir. Fe katalizatorligida NH₃ sintezi 400-500°s da sodir buladi. Bu sharoitda uncha katta chikishga ega bulmaydi. Shuning uchun sintez tsiklik sistemada olib boriladi, ya`ni NH<sub>3</sub> ga aylanmagan NH li aralashma yana sistema kiritiladi. Tsiklik sistemada NH<sub>3</sub> ni ishlab chikarish kam chikindili ishlab chikarish turlariga kiradi.
NH<sub>3</sub> sintezining optimal sharoiti. Bu sistemaning asosiy kursatkichlari xosil bulix darajasi, katalizatorlarning unumdorligidir. Iktisodiy kursatkichlariga xom-ashyo va energiyaning chikitm koeffitsienti, maxsulot tannarxi kiradi.
Yukori bosim ta`sirida NH₃ sintezi tezligi ortadi. Bundan tashkari teskari reaktsiyaning tezligini kamaytiradi va NH₃ ni gazdan kondensatsiya orkali ajratilishini ta`minlaydi.
Xarorat rejimi xam reaktsiya tezligiga ta`sir kiladi. Xarorat ma`lum chegaraga etguncha kutarilganda tezlikni oshiradi.
Dastlabki N–Hli aralashma tarkibi xam sintezga ta`sir kursatadi. Sistemada aralashma kamaytirilganda NH₃ xosil bulish tezligi pasayadi. Shu vaktda sistemaga aralashmani kiritilib turiladi. Xosil bulgan ammiakni suv va ammiaklm sovutkichlarda kondensatsiya kilish orkali chikarib turiladi. Sanoatda sistematik ammiakni ishlab chikarishda bosimni oz kupligiga karab sistemalar uch turga bulinadi:

1. 
   Past bosimdagi sistemalar -10 m Pa gacha
   
2. 
   Urta bosimdagi sistemalar - 23-60 mPa
   
3. 
   Yukori bosimdagi sistemalar -60-100 mPa
   

Xozirda sanoatda urtacha bosimdagi sistemalardan foydalaniladi. Sistematik usulda ishlab chikarilgan ammiak nitrat kislota olishda va azotli ugitlar ishlab chikarishda ishlatiladi.

SAVOL VA TOPShIRIKLAR

1.Ammiak ishlab chikarishning asosiy xom ashyolari nima?

2.Bu ishlab chikarishning optimal sharoiti kanday?
3.Ishlab chikarish kanday boskichlardan iborat?