Nuraliyeva xafiza otaevna


Download 1.95 Mb.
Pdf ko'rish
bet33/121
Sana19.02.2023
Hajmi1.95 Mb.
#1215029
1   ...   29   30   31   32   33   34   35   36   ...   121
Bog'liq
Гигиена дарслик ПДФ

 
 Kasallik 2 turga bo‗linadi: mahalliy va umumiy vibratsiya 
kasalligiga. Mahalliy tebranish ta‘siriga ko‗pincha qo‗llar uchraydi, umumiy 
tebranishda esa butun tana (transport haydovchilari), ishchilarga ko‗pincha ham 
umumiy ham mahalliy tebranish ta‘sir qiladi (stanokda ishlovchilar). 
Mahalliy vibratsiya 3 bosqichga bo„linadi:
I bosqich – boshlang„ich davr. Bunda qon tomirlarning shikastlanishi 
kasallikning asosiy belgisi hisoblanadi. Jumladan periferik qon tomirlari faoliyati 
xamda umumiy gemodinamika, kapillyarlar maromi buziladi. Bemor sovuq 
qotganda yoki qo‗lini suvda yuvganda to‗satdan barmoqlari oqarganini payqaydi
 II bosqich – o„zgarishlar deyarli yuzaga chiqqan davr. Bunda qon 
tomirlar qisqarishi natijasida to‗qimalarning oziqlanishi buzilib, barmoqlar 
shishadi, sovuq qotib uvishadi, sezuvchanlik kamayadi. 
III bosqich – kasallikning rivojlangan davri. Bunda vibratsiya 
kasalligining polinevropatik alomatlari yuzaga keladi. Qo‗l ezib,mijg‗ib uzoq 
muddat og‗riydi, asosan kechasi uxlab yotganda, yoki dam olganda qo‗l uvishib 
qoladi. Sezgirlik yo‗qoladi, qo‗llar muzdek bo‗lib qoladi. Kasallikning bu 
bosqichida ta‘m bilish va og‗riqni sezish susayadi. Suyak sistemasida: artroz, 
artritlar, kista, o„smalar paydo bo‗ladi. 
Umumiy vibratsiya kasalligi xam 3 ta bosqichda kechadi. 
I bosqich- boshlang„ich davrda angiodistoniya sindromi (markaziy yoki 
periferik); vegetativ-vestibulyar sindromi; sensor sindromi (vegetativ-sensorlik); 
oyoqlarda polinevropatiya alomatlari bo‗ladi. 
II bosqich- kasallikning rivojlangan davri, bunda serebral periferik 
angiodistoniya 
sindromi: 
sensor 
sindromi 
(vegetativ 
sensorlik) 
hamda 
polinevropatiya radikulit alomati bilan, umurtqaning bel va dumg‗aza bo‗limlarida 
osteoxondroz alomatlari, asab sistemasi o‗zgarishlari paydo bo‗ladi. 


73 
III 
bosqich- 
kasallikning 
o„ta rivojlangan davri, sensomotor 
polinevropatiya va periferik sindromi polinevropatiya bilan birga ditsirkulyator-
ensefalopatiya sindromi o‗zgarishlari bilan qayd qilinadi. 
Tebranish odam organizmiga ko‗zga ko‗rinarli ta‘sir ko‗rsatish xususiyatiga 
ega. Organizmda kelib chiqadigan o‗zgarishlarning xarakteri va chuqurligi
tebranish darajasiga, uning chastotali tarkibi va organizmga ta‘sir qilish muddatiga 
bog‗liqdir. Tebranishning uzoq muddatli ta‘sir ko‗rsatishi, ayniqsa boshqa turdagi 
nomuvofiq omillar bilan qo‗shilib ta‘sir etganda (sovutuvchi mikroiqlim, shovqin) 
vibratsion kasallikning shakllanishiga sabab bo‗ladi. Bu kasallik mahalliy, umumiy 
tebranish ta‘sir etganda rivojlanadi, ammo eng ko‗p ahamiyatga mahalliy tebranish 
ta‘siri egadir, chunki u ishchining qo‗llariga ta‘sir etadi. Kasallikning rivojlanish 
asosi murakkab mexanizmga ega bo‗lib, neyroreflektor va neyrogumoral 
buzilishlar hisoblanadi, shu bilan birga eng ko‗p darajada qon tomirlari tonusining 
boshqarilishi izdan chiqadi. Kapillyarlarning uzoq muddatli spastik holati 
natijasida asta-sekinlik bilan nerv - mushak va suyak - bo‗g‗in apparati 
jarohatlanib, polinevropatiya, sezgilarning buzilishi, mushaklarning o‗zgarishi, 
suyak to‗qimasining degenerativ - distrofik o‗zgarishlari, bo‗g‗inlarning 
o‗zgarishlarida 
namoyon 
bo‗la 
boshlaydi. 
Alohida 
(chegaralangan) 
tebranishlarning surunkali ta‘siridan organizmda quyidagi funksional o‗zgarishlar 
yuzaga keladi: tebranishga va tashqi muhit ta‘siriga bo‗lgan sezgirlik yo‗qoladi, 
kapillyarlarda tropik o‗zgarishlar, jumladan ularning qisqarishi, oxiriga etmay 
uzilishi va h.k. kuzatiladi. Qo‗llarning hajmi vena qon tomirlarida qonning sekin 
siljishi (dimlanishi) natijasida kattalashadi, harorati pasayadi. Uzoq vaqt davomida 
tebranishlarning ta‘siri tufayli, tebranish kasalligi (tomir tortishi, mayda 
tomirlarning siqilishi, mushak-suyak va biriktiruvchi to‗qimalarning o‗zgarishi) 
kelib chiqadi. 
Umumiy tebranish ta‘sir etganda ko‗pincha vestibulopatiya belgilari 
namoyon bo‗lib, bosh aylanishi, bosh og‗rishi, gipergidroz holatlari kuzatiladi. 


74 
Har qanday holda ham vibratsion kasallik umumiy kasallik hisoblanib, 
yuqorida keltirilgan kasallik belgilaridan tashqari MNS, hazm qilish organlari
jinsiy organlar faoliyatidagi o‗zgarishlari qayd qilinadi. 
Vibratsiyani gigiyenik baholash usullari, me‟yorlashtiriladigan parametrlar va 
ularning ruxsat berilgan kattaliklari 
Odamga ta‘sir qiluvchi vibratsiyani gigiyenik baholash quyidagicha amalga 
oshiriladi: 
- me‘yorlanayotgan parametrning chastotali (spektral) tahlili bo‗yicha; 
- me‘yorlanayotgan parametr chastotasi bo‗yicha integral baholash orqali; 
- vibratsiya dozasi bo‗yicha. 
Odamga umumiy va mahalliy vibratsiya ta‘sirini tavsiflovchi asosiy usul bu 
chastotali tahlil hisoblanadi; omilning taxminiy bahosini berish uchun chastotali 
usulga integral bo‗lgan usul bilan baholanadi, ta‘sir vaqtini hisobga olgan holda 
vibratsiyani baholash uchun vibratsiya dozasi aniqlanadi. 
Chastotali (spektral) tahlilda me‘yorlashtiriladigan parametrlarga kiradi: 
vibratsiya tezligining o‗rtacha kvadratik kattaligi «v», yoki vibratsion tezlanish 
«a», (yoki ularning logarmik darajalari Lv, La), ular chastotalar oktav qatorlari 
bo‗yicha o‗lchanadi. Me‘yorlashtiriladigan parametrlarni chastotalar oktav 
qatorlari 1/3 qismi bo‗yicha o‗lchashdan foydalanish ruxsat beriladi. 
Tebranish vibrometr yoki vibrograf asboblar bilan aniqlanadi. Ularning 
uslubi, shovqin o‗lchaydigan asboblar bilan bir xilda, shuning uchun tovush 
o‗lchash asboblaridan foydalaniladi (IShV-10), faqat o‗tkazuvchi (datchik) o‗rniga 
mikrofon ulanadi. 
Agar tebranish takrorlanishi 10 Gs dan kam bo‗lsa, bu asboblarni ishlata 
olmaymiz, 
shuning 
uchun 
tebranishni 
aniqlashda 
quyi 
takrorlanuvchi 
vibroo‗lchagich asboblari NVA -1 ishlatiladi, bu asboblar diapazoni 1,4-355 Gs ga 
teng tebranishlarni aniqlaydi.Tebranishlar odam gavdasiga ta‘siri tufayli har xil 
organlar va to‗qimalarning qo‗zg‗alishi kuzatiladi, buning natijasida organizmning 
funksional holati o‗zgaradi. 


75 

Download 1.95 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   29   30   31   32   33   34   35   36   ...   121




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling