Nuraliyeva Xafiza Otayevna, Qodirova Dildora Ergashevna, Fayzullayeva Zamira Raxmatovna

Radiatsion nazoratni o„tkazish tezligi 
Jadval 6.1 
Ionlovchi nurlanishni ishlatish sohasi 
Radiatsion 
xavfsizlik 
xizmati uchun 
DSENM 
uchun 
Sanoatda 
va 
eksperimentda 
qo‗llaniladigan 
quvvatli 
radiatsion 
texnikani ekspluatatsiyasi 
yilda 2 marta 
yiliga 
1 
marta 
Sanoatda qo‗llaniladigan radioizotop 
defektoskopi 
har kvartalda
yilda 1 marta 
Tibbiyotda: 
-gammaterapiya 
uskunalari 
ekspluatatsiyasi 
-rentgen tashxislash uskunasi 
-rentgenterapiya uskunasi
yilda 2 marta 
har kvartalda 
har kvartalda 
yilda 1 marta
yilda1marta 
yilda 2 marta
Ish joyi va tutash xonalarda rentgen, gamma va neytron nurlarni o‗lchovlarini 
olib borishda dozimetrik o‗lchovlarni pol yuzasidan 160-170 sm, 120-130 sm, 60-
75 sm balandlik darajalarida olib borilishi tavsiya qilinadi. 
Nurlanish miqdorini aniqlash uchun dozimetrik asboblar hamda hisoblash 
usullaridan foydalaniladi. Hamma dozimetrik asboblar shartli ravishda 3 guruhga 
bo‗linadi: 
1. Rentgenometrlar. Bu guruhga kiruvchi dozimetrik asboblar asosan R
0
va J 
nurlarining ma‘lum hajmdagi havoda ionlar paydo qilishi natijasida hosil bo‗lgan 
ekspozitsion dozasini (miqdorini) aniqlaydi. 
KID-2, MRM-2, DG-3, DP-5A 
2. Shaxsiy dozimetrlar, odamlarning ish jarayonida olgan dozalarini 
o‗lchaydi; KID, IFKU, TLD 
3. Radiometrlar. Bu guruhga kiruvchi asboblar asosan alfa va betta 
zarrachalari chiqaradigan impulslarning o‗lchashga asoslangan. 

---

141 
Radiatsion nazoratni tashkil qilish va uning turlari. Dozimetrik nazorat 
uchun qo‗llanuvchi apparaturaning turi va dozimetriya o‗tkazish nuqtalari 
radiatsion sharoitga bog‗liq. Radiatsion muhit doimiy bo‗lgan sharoitlarda 
statsionar dozimetrlar, boshqa hollarda qo‗lda ko‗tarib yuriluvchi dozimetrlar 
qo‗llanadi. Gamma va neytron nurlarni o‗lchash uchun DRG tipidagi dozimetrlar 
(DRG-0,5m, DRG-0,5-0,1m) qo‗llaniladi, rentgen va gamma nurlarni o‗lchash 
uchun SRP-68-01 qo‗llaniladi. Yana hozirgi paytda DKG-105 (gamma-
nurlanishni qayd etuvchi), RKSB-104 (gamma-nurlanishni qayd etuvchi) va RKS-
107 (gamma-nurlanishni qayd etuvchi, 1-rasm) dozimetr (radiometr) lar ishlab 
chiqilmoqda va ishlatilmoqda. 
Radioaktiv gazlar va atmosferadagi radioaktiv aerozollarning miqdorini 
nazorat qilish uchun statsionar, RKS toifasida yoki olib yuriluvchi RGA-01P, 
RGB-02 (2-rasm), RGB-07, RAS-0,4 dozimetrlar qo‗llanadi. Tekshirish uchun 
namunalar hamma xonalardan olinishi, agar xodim xonada ish kunining 50% vaqti 
davomida bo‗lsa o‗rtacha kunlik, undan kam bo‗lsa haftalik namuna olinadi.