Нурмат сабуров, шаҳзод сайдуллаев

Конституциявий монархия давлат бошқарувининг шундай шаклики, бунда монархнинг ҳокимияти конституция бўйича вакиллик органи томонидан чегараланган бўлади. Конституциявий монархия ўрта асрларда Европада рўй берган буржуа инқилоблари натижасида юзага келган. Ҳозирги кунда Дания, Бельгия, Испания, Норвегия, Швеция, Япония каби мамлакатларда давлат бошқаруви конституциявий монархия шаклида ташкил этилган. Давлат бошқарувининг бундай шаклида демократик сиёсий режим мавжуд бўлиши мумкин.
3. Дуалистик (аралаш) монархия. Дуалистик монархияда давлат ҳокимиятини ташкил этиш икки томонлама характерга эга, яъни монарх ижро ҳокимиятига бошчилик қилади, ўзи олдида жавобгар бўлган хукуматни ташкил этади, қонунчилик ҳокимияти эса парламентга тегишли бўлади (Иордания, Марокаш, Малайзия каби давлатларда мавжуд). Шу билан бирга, монарх парламент томонидан қабул қилинган қонунларга мутлоқ вето қўйиш ҳуқуқига эга.
4. Теократик монархия. Бундай бошқарув шакли мавжуд бўлган давлатларда монарх ҳам дунёвий, ҳам диний ҳокимиятга эга бўлади (Ватикан, Саудия Арабистони).
Республика - давлат бошқарувининг шундай шаклики, бунда давлат ҳокимияти аҳоли томонидан муайян муддатга сайлаб қўйиладиган органлар томонидан амалга оширилади.
Бошқарувнинг республика шаклига хос бўлган қуйидаги белгилар мавжуд:

• 
  давлат бошлиғи ва бошқа олий ҳокимият органларининг муайян муддатга сайлаб қўйилиши;
  
• 
  давлат бошлиғи ва бошқа сайлаб қўйиладиган органларнинг сайловчилар олдида масъуллиги ҳамда уларнинг муайян муддатга сайланиши ва тайинланиши;
  
• 
  давлат бошлиғининг қонунда белгилаб қўйилган ҳолатларда юридик жиҳатдан жавобгарлиги;
  
• 
  давлат ҳокимиятини давлат бошлиғи номидан эмас, балки халқ номидан амалга оширилиши;
  
• 
  фуқаролар ҳуқуқ ва эркинликларининг давлат томонидан ҳимоя қилиниши, давлат ва шахс ўртасида ўзаро масъулликнинг мавжудлиги ва бошқалар.
  

Республиканинг қуйидаги тарихий шакллари мавжуд бўлган: Афина демократик республикаси (Афина эр. ав. V-IV асрлар); Рим аристократик республикаси (Рим эр. ав. V-II асрлар); Спарта аристократик республикаси (Спарта эр. ав.V-IV асрлар); ўрта аср шаҳар (феодал) республикалари (Венеция, Новгород, Псков, Флоренция, Генуя, Ганза ва бошқа эркин шаҳарлар).