Нурмат сабуров, шаҳзод сайдуллаев

Умумий (уруғ) йиғин. Унда уруғнинг вояга етган барча аёл ва эркак аъзолари тенг равишда иштирок этганлар. Уруғ йиғинида доҳийлар ва ҳарбий бошлиқлар сайланган ҳамда уруғ ҳаётининг энг муҳим масалалари ҳал этилган. Уруғ йиғинида шунингдек, уруш ва сулҳ масалалари, оммавий кўчиш ва йирик конфликтларни ҳал этишга қаратилган қарорлар қабул қилинган.

Коҳинлар. Улар турли хил диний расм-русумлар ва маросимларни ўтказиш тартибларини ҳамда диний тусдаги юриш-туриш нормаларини шакллантирганлар. Шунингдек, диний судловни амалга оширганлар.

12. ДАВЛАТ – ЖАМИЯТ МАВЖУД БЎЛИШИНИНГ БИР ШАКЛИ СИФАТИДА


Давлатнинг жамият мавжуд бўлишининг бир шакли сифатидаги ўрнини белгилашда қуйидаги жиҳатларга эътибор қаратиш лозим:

• 
  давлат жамият билан бир вақтда юзага келган эмас (дастлабки давлат тузилмалари бундан беш минг йиллар олдин юзага келган бўлса, ибтидоий жамоалар бир ярим миллион йиллар давомида шаклланиб келган);
  
• 
  давлат ижтимоий ривожланишнинг маҳсули сифатида вужудга келган;
  
• 
  давлат тарихий тараққиётнинг муайян босқичида шаклланган;
  
• 
  давлатнинг юзага келишига бир қатор омиллар, хусусан, географик, диний, руҳий, иқтисодий, синфий омиллар сабаб бўлган.
  

Давлат уму­мий муаммоларни ҳал этиш — ташқи душманлардан ҳимояла­ниш, жамоат ишларини таъминлаш, оммавий қирилиб кетишдан сақланиш шароитларини яратиш ва бошқа заруратлар туфайли вужудга келган.
Давлат ҳокимияти жамоа ичида тартибни ва ташқи ҳужумлардан хавфсизликни қанчалик тез ва яхшироқ таъминласа, шунчалик жадал ва мус­таҳкамроқ таркиб топган. Бинобарин, давлат, албатта, бошқарув ва мажбурлов маҳкама­сига эга бўлган. У давлатнинг ўзига хос функцияларига айланган ўша вазифаларни бажаришга хизмат қилган.


13. ДАВЛАТ ВА ҲУҚУҚНИНГ ВУЖУДГА КЕЛИШИ ТЎҒРИСИДАГИ НАЗАРИЯЛАР

Ибтидоий жамият доирасида ишлаб чиқаришни йўлга қўйиш ва ижтимоий тенгсизлик ўзаро боғлиқ жараёнлар сифатида биргаликда ривожланган бўлсада, уларнинг бири у ёки бу мамлакатда давлатнинг вужудга келишида устун омил бўлиб хизмат қилган. Шундан келиб чиқиб, тегишли адабиётларда давлат келиб чиқишининг “Осиёча” ва “Европача” йўллари хақида сўз боради.

“Осиёча” йўл. Осиёда дастлабки давлатлар бундан беш минг йиллар олдин Нил, Тигр, Ҳинд, Ганга, Янцзи, Евфрат каби йирик дарёларнинг ҳавзаларида юзага келган.