Нурмат сабуров, шаҳзод сайдуллаев

Ижтимоий нормалар тизими - бу жамиятда кишилар хулқ-атворини, муайян гуруҳ ва жамоалар доирасидаги муносабат­ларни тартибга солувчи ижтимоий нормалар ҳамда уларнинг табиат билан ўзаро алоқаларини қатъий белгиловчи иж­тимоий-техник нормалар мажмуидир.
Жамиятда амал қиладиган барча нормалар икки катта гуруҳ – ижтимоий ва техник гуруҳларга бўлинади. Мазкур бўлиниш тартибга солиш предметига асосланади. Агар иж­тимоий нормалар кишилар хулқ-атвори ва улар ўртасидаги муносабатларни тар­тибга соладиган бўлса, техник нормалар эса одамлар билан ташқи дунё, табиат, техника ўртасидаги муносабатларда шу вазифани бажаради. Шу жиҳатдан олганда, техник нормалар “инсон ва машина”, “инсон ва меҳ­нат қуроли”, “инсон ва ишлаб чиқариш” типидаги, яъни инсон билан уни ўраб турувчи жонсиз предметлар ўртасидаги муносабатларни тартибга солади дейиш мумкин.
Ижтимоий нормалар – бу кишилар ҳамда уларнинг жамоалари ўртасидаги муносабатларни тартибга солувчи умумий хулқ-атвор қоидаларидир.
Ижтимоий нормаларнинг қуйидаги турлари мавжуд:

1. 
   ахлоқ нормалари;
   
2. 
   сиёсий нормалар;
   
3. 
   диний нормалар;
   
4. 
   корпоратив нормалар;
   
5. 
   урф-одат нормалари;
   
6. 
   анъана нормалари;
   
7. 
   ҳуқуқ нормалари ва бошқалар.
   

Ахлоқ нормалари – адолат ва адолатсизлик, яхшилик ва ёмонлик, эзгулик ва ёвузлик, мақтов ва иснод, жамият томонидан рағбатлантириладиган ёки қораланадиган хатти-ҳаракатлар, ор-номус, виждон, бурч, қадр-қиммат ва ҳоказо категориялар кўринишида ижтимоий ҳаёт шароитларининг бевосита таъсири сифатида кишилар онгида шаклланадиган қарашлар, тасаввурлар ва қоидалардир.
Сиёсий нормалар – алоҳида шахслар ва улар бирлашмаларининг ҳокимиятга муносабати масалаларини тартибга солувчи хулқ-атвор қоидалари.
Диний нормалар – диндорларнинг худога, бир-бирига муносабатини, диний ташкилотларни ташкил қилиш ва уларнинг амал қилишини тартибга солишга қаратилган қоидалар.